Działalność dydaktyczno-wychowawcza w latach 1918-2008

Gimnazjum Męskie po upaństwowieniu przyjęło profil humanistyczny. Patronem pozostał ks. Stanisław Staszic[1]. Warunkiem przyjęcia do pierwszej klasy było ukończenie IV klasy szkoły powszechnej i zdanie egzaminu wstępnego ze wszystkich przedmiotów nauczania w klasach niższych, poprzedzających tę, do której uczeń zamierzał się dostać. W roku szkolnym 1921/1922 w szkole funkcjonowały klasy I – VIII[2].

Pochodzenie społeczne uczniów gimnazjum odzwierciedlało przekrój społeczności lokalnej ziemi hrubieszowskiej. Wśród 246 uczniów w roku szkolnym 1921/1922 było:

û 76 dzieci włościan i drobnych rolników - 30,9% ogółu uczniów,

û 65 dzieci rzemieślników i kupców – 26,4%,

û 44 dzieci urzędników – 17,9%,

û 29 dzieci przemysłowców – 11,8%,

û 13 dzieci robotników przemysłowych – 5,3%,

û 11 dzieci obywateli ziemskich – 4,4%,

û 6 dzieci właścicieli nieruchomości – 2,4%,

û 2 dzieci nauczycieli – 0,9%[3].

Kadra pedagogiczna gimnazjum, a następnie liceum, odznaczała się wysokimi kwalifikacjami. Wszyscy nauczyciele mieli wyższe wykształcenie, a niektórzy mieli tytuły naukowe (stopień doktora poloniści: Stanisław Pazurkiewicz i Feliksa Szczepańska -Piwowarczyk) oraz nadane przez Kuratorium Okręgu Szkolnego w Lublinie tytuły honorowe profesorów szkół średnich[4].

W początkowym okresie funkcjonowania szkoły, w latach 1918/19-1921/22, grono pedagogiczne składało się z 12 osób, zaś w latach  trzydziestych liczba nauczycieli wzrosła do 31[5].

W myśl ustawy o reformie szkolnej z dnia 11 marca 1932 roku[6] szkoła została przekształcona - powstało czteroletnie gimnazjum i oparte na nim dwuletnie liceum. Program nauczania gimnazjum miał zapewnić głębsze i obszerniejsze poznanie kultury polskiej z uwzględnieniem związku z życiem praktycznym i gospodarczym[7]. Do przedmiotów obowiązkowych zaliczały się: religia, język polski, język łaciński, język francuski lub niemiecki, historia, geografia, biologia, fizyka, chemia z astronomią, matematyka, zajęcia praktyczne i ćwiczenia cielesne.

Rozkład lekcji przedmiotów obowiązkowych w gimnazjum przedstawiał się następująco[8]:

Świadectwo ukończenia gimnazjum szkoły otwierało uczniowi drogę do dalszego kształcenia się w liceum oraz w szkołach zawodowych stopnia licealnego. Do gimnazjum przyjmowano uczniów, którzy ukończyli VI klasę szkoły powszechnej na podstawie zdanego egzaminu wstępnego. Egzaminy odbywały się przy końcu roku szkolnego lub pod koniec wakacji. Składały się z części pisemnej i ustnej. Ich zakres obejmował: język polski, arytmetykę i geometrię. Kolejność przyjmowania uczniów była następująca:

• kandydaci, którzy bardzo dobrze zdali egzamin wstępny,

• dzieci ojców odznaczonych orderem Virtuti Militari,

• dzieci funkcjonariuszy Policji Państwowej, zasłużonych wojskowych, inwalidów wojennych, nauczycieli oraz sieroty.

Państwowe Gimnazjum Koedukacyjne im. ks. Stanisława Staszica pierwszych uczniów z reformy szkolnej przyjęło w roku szkolnym 1933/34. W roku szkolnym 1936/37 funkcjonowały już wszystkie cztery klasy gimnazjalne. Gimnazjum ukończyło łącznie 57 uczniów,  uzyskując świadectwo tzw. małej matury[9].

    W 1937 roku w związku z uruchomieniem dwuklasowego liceum szkoła zmieniła nazwę na: Państwowe Liceum i Gimnazjum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie. W liceum utworzono dwa kierunki: przyrodniczy ze zwiększoną liczbą godzin z biologii i chemii oraz humanistyczny, ze zwiększoną liczbą godzin z języka polskiego, historii, języków obcych, języka łacińskiego[10]. Na podstawie egzaminów wstępnych przyjęto 35 uczniów (23 uczniów na kierunek przyrodniczy i 12 na humanistyczny)[11].

Rozkład lekcji przedmiotów obowiązkowych dla kierunku humanistycznego przedstawiał się następująco[12]:

      * zajęcia nadobowiązkowe

Na kierunku przyrodniczym obowiązywały:

Do zajęć obowiązkowych należały ponadto takie same przedmioty jak na kierunku humanistycznym, podobnie jak w przypadku zajęć nadobowiązkowych[13].

Wraz z wprowadzeniem reformy Jędrzejewiczowskiej podjęto działania w kierunku wprowadzania nowych, atrakcyjnych metod i form nauczania, tak w gimnazjum jak i w liceum. Dużą uwagę przywiązywano do samodzielnego zdobywania przez ucznia wiedzy, nauczycielowi pozostawiając rolę inicjatora ukierunkowującego działania podopiecznego. Sprawdzało się to zwłaszcza w nauczaniu przedmiotów humanistycznych: języka polskiego i historii. Nauczyciele przedmiotów pokrewnych starali się pogłębiać wiedzę uczniów, stosując korelację międzyprzedmiotową. W celu usprawnienia współpracy stworzono w gimnazjum i liceum tzw. księgę korelacyjną. Tworzona na bieżąco, na comiesięcznych posiedzeniach Rady Pedagogicznej, zawierała zagadnienia uzupełniające się z poszczególnych przedmiotów. Inną, nową w owych czasach formą nauczania, była praca z podręcznikiem. Kładziono przy tym duży nacisk na aktywizację całej klasy. Istotną rolę w nauczaniu zaczęły odgrywać metody poglądowe; nieocenione stawały się pomoce naukowe, gromadzone również w związku z tworzeniem nowych pracowni (lub, jak je wówczas nazywano, gabinetów naukowych): biologicznej i fizycznej, czy wyposażaniem istniejących: pracowni robót ręcznych, historycznej, geograficznej. Tworzono biblioteczki klasowe, wydzielone z biblioteki szkolnej[14].

Jak te działania przekładały się na wyniki? Nauczyciele dalecy byli od zachwytów. Jak wspomina p. J. Misztal: Mimo wykwalifikowanej kadry profesorskiej, znośnych warunków lokalowych oraz unowocześnionego programu, wyniki nauczania nie były jeszcze najlepsze[15]. Niewątpliwie wynikało to z krótkiego okresu stosowania nowatorskich metod i całej reformy; być może wpływ na taki stan rzeczy miało indywidualne podejście i warunki materialne poszczególnych uczniów. Przyczyny omawiane były szerzej w skali kraju. Według dydaktyków, program okazał się dla uczniów zbyt trudny. Nie zawsze byli oni w stanie dogłębnie zrealizować jego założenia[16]. Mimo zdystansowanych ocen, liczba uczniów, otrzymujących promocję do klas wyższych w gimnazjum, uległa znacznej poprawie w stosunku do okresu poprzedzającego reformę szkolną. Największy odsiew notowano przy przechodzeniu z klasy IV gimnazjum do klasy I liceum, zaś najmniejszy – w klasach licealnych. I tak w roku szkolnym 1936/37 ostatnią klasę gimnazjum ukończyło 57 uczniów, a do klasy I liceum  w nowym roku szkolnym 1937/38 dostało się  35 osób. Do klasy II liceum promowano 32 uczniów. Natomiast egzamin maturalny zdało 27 abiturientów.

A oto, jak kształtowały się wyniki klasyfikacji w roku szkolnym 1938/39 w gimnazjum i liceum:

Dostrzegalna jest wyraźna różnica między klasami gimnazjalnymi a licealnymi. Niewątpliwie był to efekt lepszego przygotowania i zdolności uczniów uczęszczających do elitarnej przecież szkoły, jaką stanowiło liceum. Przedmiotami, z którymi uczniowie najgorzej sobie radzili, co pociągało za sobą oceny niedostateczne i w efekcie brak promocji do następnej klasy, były w roku szkolnym 1938/39: język łaciński (22% ocen niedostatecznych), matematyka (16%), język francuski (16%), język polski (13%) i geografia (11%)[17].

    W okresie od roku szkolnego 1921/22 do roku szkolnego 1938/39 w szkole odbyło się 18 egzaminów maturalnych. Mury szkolne opuściło 365 absolwentów: ośmioklasowe gimnazjum ukończyło 298 uczniów, gimnazjum czteroletnie i dwuletnie liceum – 27 uczniów. Najwięcej było absolwentów w roku szkolnym 1937/38 – 42 osoby, najmniej w roku 1921/22 – 5 osób. W  poszczególnych latach liczba absolwentów była następująca[18]:

Pochodzenie społeczne uczniów liceum i gimnazjum w latach trzydziestych XX wieku nie uległo zmianie w stosunku do początkowego okresu funkcjonowania szkoły. Wśród  401 uczniów:

û dzieci rolników stanowiły 25,9%,

û dzieci urzędników – 20%,

û dzieci kupców – 12,5%,

û dzieci robotników – 5%.[19]

Wychowanie młodzieży w tym szczególnym okresie w dziejach Polski, w nowej rzeczywistości politycznej, w odzyskanej po okresie zaborów ojczyźnie, nabierało szczególnego znaczenia. Duży nacisk kładziono na kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich, na wychowanie człowieka zdolnego do poświęceń i twórczego wysiłku[20] na rzecz swojego kraju. Przykład szedł z góry: od nauczycieli i wychowawców, inspirujących młodzież do różnorodnych działań w szkole i w środowisku hrubieszowskim, wpływających w dużej mierze na życie pozaszkolne uczniów, organizujących współpracę z rodzicami.

Początki działalności społeczno - kulturalnej młodzieży gimnazjum wiążą się z początkami istnienia szkoły. Pierwsze organizacje szkolne to Samopomoc Szkolna, czytelnia i sklepik uczniowski. Kolejne, funkcjonujące również w liceum to: Samorząd Szkolny, Harcerstwo (drużyna męska, żeńska i żeglarska), Koło Polskiego Czerwonego Krzyża, Koło Ligi Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej, Koło Ligi Morskiej i Kolonialnej, Spółdzielnia Uczniowska, Szkolna Kasa Oszczędności, Koło Krajoznawcze, Koło Naukowo-Filozoficzne, Koło Sportowe, Koło Bibliofilów, Straż Przednia.

Samorząd Uczniowski tworzyły: samorząd ogólnoszkolny i samorządy klasowe. Samorząd ogólnoszkolny (z wójtem i wydziałem wykonawczym na czele) wspólnie z Radą Pedagogiczną zatwierdzał zadania do realizacji przedstawiane przez samorządy poszczególnych klas. Do obowiązków Samorządu Szkolnego należało:

û organizowanie uroczystości szkolnych,

û zebrań sejmiku szkolnego,

û nadzór nad pracą organizacji młodzieżowych[21].

Dużą aktywnością odznaczała się organizacja harcerska, powstała
w gimnazjum już 15 września 1918 roku, założona przez nauczyciela wychowania fizycznego Stanisława Skrobańskiego. Męska (początkowo, ze względu na charakter szkoły) drużyna harcerska prowadziła bardzo aktywną i wszechstronną działalność. Naczelnym hasłem, które przyświecało opiekunom harcerzy było wychowanie przez pracę. W latach dwudziestych, a więc w początkowym okresie istnienia, 70-osobowa drużyna złożona z pięciu zastępów prowadziła pięć tzw. przedsiębiorstw: introligatornię, fryzjernię, zakład fotograficzny, herbaciarnię i sklepik szkolny. Za zarobione w ten sposób pieniądze harcerze kupili 200 tomów książek do własnej czytelni. Drużyna wydawała własne pisemko pod tytułem Ni to, ni owo. Najważniejsze wydarzenia z życia drużyny opisywano w dziale harcerskim wydawanej w latach dwudziestych gazetki „Pąkowie”[22]. Działalność harcerzy przejawiała się również w organizowaniu wycieczek i rajdów, przede wszystkim na terenie własnego powiatu i województwa. Do najciekawszych należały:

û kolonie letnie w Dubience zorganizowane w 1923 roku,

û wycieczka krajoznawcza Strzyżów – Horodło w 1924 roku,

û wycieczka krajoznawcza do Gródka w 1926 roku,

û wycieczka krajoznawcza do Zamościa w 1926 roku,

û obóz wędrowny, którego trasa prowadziła przez sąsiednie powiaty.

Były również dalsze wyprawy, np.: obóz wędrowny nad Morzem Bałtyckim w 1926 roku, wielka wyprawa kajakowa wiodąca Huczwą do Bugu, a następnie do Brześcia i dalej, w kierunku północnym – harcerze przepłynęli wówczas 700-kilometrową trasę w ciągu 20 dni. Sami wykonali kajaki (pod kierunkiem profesora A. Dubika). W latach 1936-1938 harcerze poznawali Polesie[23]. Uczestniczyli też aktywnie w działalności ogólnokrajowej jako uczestnicy zlotów, kursów i konferencji: w 1921 roku byli obecni na Zlocie Chorągwi Lubelskiej
w Chełmie, w 1924 roku na Zlocie Narodowym w Warszawie, natomiast
w lipcu 1935 roku delegacja harcerzy gimnazjum spędziła tydzień
w Spale na Międzynarodowym Zlocie Harcerskim, otrzymała tam dyplom uznania za bardzo dobre sprawności w harcach zlotowych.

Harcerze doskonalili swoje umiejętności podczas szkoleń i konferencji w Świdniku w 1926 roku i w Milejowie w 1927 roku. Mieli też własne koło sportowe, które składało się z sekcji: lekkoatletycznej, gier sportowych, strzeleckiej, pingpongowej oraz sportów zimowych.

W okresie międzywojennym opiekę nad szkolną drużyną harcerską sprawowali:

Stanisław Skrobański w latach 1918-1921,

Leon Markuszewski w 1921 roku,

Emanuel Lech w latach 1921-1922,

Michał Wańczyk w latach 1922-1923,

Zygmunt Czajkowski w latach 1923-1924,

Stanisław Trojanowski w latach 1924-1931,

Marian Baruś w latach 1931-1933,

Stanisław Romanica w latach 1932-1935,

Mieczysław Żytkiewicz w latach 1935-1939[24].

Obydwie drużyny: żeńska i męska, wyróżniały się podczas organizowania różnego rodzaju uroczystości, zarówno w szkole, jak i  w mieście. Szczególnie uroczyście obchodzono Święto Staszicowskie,  w dniu imienin patrona szkoły - 8 maja. W uroczystym pochodzie, którego trasa prowadziła ulicami miasta, uczestniczył sztandar szkolnej Drużyny Harcerskiej.

Zespół muzyczny – jazz band, utworzony przez harcerzy, niejednokrotnie przygrywał na szkolnych zabawach. W 1928 roku, w 10 rocznicę odzyskania niepodległości, drużyna harcerska otrzymała dyplom uznania.

Organizacja czerwonokrzyska powstała w szkole stosunkowo późno – początki jej istnienia w gimnazjum sięgają 1934 roku. Szkolne Koło Polskiego Czerwonego Krzyża postawiło sobie za cel rozwijanie wśród młodzieży idei samarytańskiej oraz troskę o jej zdrowie moralne i fizyczne. Realizacja celów przejawiała się w działalności prozdrowotnej i proekologicznej, czemu miały służyć organizowane przez PCK kursy, odczyty i pokazy. Członkowie Szkolnego Koła PCK byli aktywni również w środowisku; zorganizowali m.in. zbiórkę odzieży dla dzieci z Domu Sierot w Turkowicach, przeprowadzono akcję dożywiania ubogiej rodziny. Koło było organizatorem uroczystości związanych z „Dniem PCK” i „Świętem Matki”. Młodzież Szkolnego Koła PCK nawiązała współpracę z jedną ze szkół średnich w Debreczynie (Węgry). Opiekę nad organizacją sprawowała pani profesor Józefa Charkowska[25].

Liga Morska i Kolonialna funkcjonowała w gimnazjum od początku lat trzydziestych. Organizacja ta realizowała ideę Polski jako   mocarstwa z trwałym dostępem do Bałtyku i silną flotą.  Obchody święta Ligi - „Dni Morza” - przypadały 28 czerwca. Uczestniczyła w nich młodzież ze wszystkich szkół. Niewątpliwie działalność Ligi Morskiej i Kolonialnej, jej  praca wśród młodzieży odgrywały istotną rolę w procesie wychowania państwowego i patriotycznego[26].

W szkole rozwijano różnorodne formy życia kulturalnego: funkcjonowały niemal od początku jej istnienia  koła naukowe, prowadzono działalność wydawniczą („Pąkowie” i „Przedwiośnie”), działały teatr młodzieżowy, chór szkolny i orkiestra. Szkoła była naszą dumą i jakby drugim domem – wspominała jedna z absolwentek[27].  Tętniła życiem do późnych godzin popołudniowych - codziennie niemal odbywały się zajęcia pozalekcyjne, próby chóru, zespołu muzycznego, teatru szkolnego, zbiórki harcerskie, wieczornice. Młodzież gimnazjalna i licealna aktywnie i twórczo uczestniczyła w życiu kulturalnym nie tylko swojej szkoły, ale w dużej mierze również miasta.

Dni Staszicowskie, w dniu imienin patrona szkoły – 8 maja, były obchodzone szczególnie uroczyście. Dzień ten był wolny od zajęć, a poprzedzała go akademia poświęcona patronowi szkoły. Młodzież przygotowywała  bogaty program, na który składały się:  występ chóru szkolnego, zabawy, wycieczki do miejsc związanych
z działalnością Stanisława Staszica[28].

Wychowanie patriotyczne młodzieży znalazło wyraz również
w działaniach w skali lokalnej, „małej ojczyzny”. Uczniowie na podstawie dokumentów odnaleźli, a następnie uporządkowali mogiłę powstańców styczniowych we wsi Mołożów. Uroczyste odsłonięcie pomnika odbyło się w obecności wszystkich uczniów i grona pedagogicznego w listopadzie 1937 roku.[29]

Uzdolniona artystycznie młodzież próbowała swoich sił w dwóch zespołach teatralnych oraz w zespole muzycznym, prowadzonych przez profesora A. Dubika (zespół teatralny i muzyczny) oraz profesor J. Charkowską (drugi zespół teatralny). Pierwszy z zespołów, który tworzyli uczniowie klas starszych, przygotowywał sztuki teatralne, wystawiane podczas uroczystości szkolnych i miejskich. Drugi zespół, złożony z uczniów młodszych klas, koncentrował się na przygotowywaniu recytacji[30].

Dużą uwagę przywiązywano do twórczej aktywności naukowej uczniów gimnazjum, a następnie liceum. W początkowym okresie istnienia szkoły powstało Kółko Języka Francuskiego, założone przez Marię Przybyłowską - Markuszewską, nauczycielkę tego języka. Młodzież uczęszczająca na zajęcia kółka została podzielona na dwie grupy: pierwszą stanowili uczniowie klas młodszych (V i VI); drugą uczniowie klas starszych (VII i VIII). Młodzież doskonaliła znajomość języka i kultury francuskiej, czytając prasę i literaturę francuskojęzyczną, opracowując referaty i prowadząc dyskusje w języku francuskim. Do najbardziej zaangażowanych w działalność kółka należeli: Michał Zderkiewicz, Froim Orenstein, Zbigniew Zalewski, Franciszek Ciesielczuk, Jan Hajkiewicz, Stanisław Grochecki, Romuald Greger, Tomasz Demendecki[31].

Już w 1919 roku powstało w szkole Kółko Literackie, którego założycielem i opiekunem w początkowym okresie istnienia był nauczyciel języka polskiego, doktor nauk filozoficznych Stanisław Pazurkiewicz. Od 1922 roku kuratelę nad kółkiem przejął również polonista, profesor Adam Szczerbowski[32]. Za główny cel działalności przyjęto poznawanie wybitniejszych dzieł oraz prądów literatury ojczystej, przy czym wiadomości wybiegały tutaj poza zakres programowy nauczanego przedmiotu. Kółko miało własną bibliotekę, która liczyła 810 tomów – dzieł literatury polskiej i powszechnej. Gromadziła się w nim młodzież uzdolniona humanistycznie, o szerokich horyzontach zainteresowań,  która w organie prasowym kółka - gazetce „Pąkowie” (wydawanej od 1923 do 1929 roku), zamieszczała własne publikacje, miała swoje debiuty  literackie i poetyckie.

Kółko cieszyło się dużą popularnością, zwłaszcza wśród młodzieży starszych klas. W roku szkolnym 1921/1922 liczyło 81 członków, łącznie z trzydziestoma uczennicami Gimnazjum Żeńskiego. Do najbardziej aktywnych członków kółka, którzy publikowali na łamach gazetki, zaliczali się: redaktor „Pąkowia” Stanisław Ciesielczuk oraz Bogusław Krawczyk, Stefan Greger, Antoni Stormke, Stanisław Biernacki, Zbigniew Zalewski, Julian Białkowski, Stanisław Bojarczuk, Franciszek Kucharski, Witold i Zygfryd Lutniccy.

Z inspiracji i przy pomocy opiekunów kółka (zwłaszcza A. Szczerbowskiego)  powstawały pierwsze dzieła literackie i poetyckie. W gazetce znalazły miejsce: artykuły z życia szkoły, publicystyka, wspomnienia, kronika szkoły, humor i satyra. Publikowano również referaty, które wygłaszano podczas zebrań Kółka Literackiego, np.: Metody analizy literackiej autorstwa profesora A. Szczerbowskiego, Dążenie do ideału w „Snach o potędze” L. Staffa Stanisława Ciesielczuka, czy Bogusława Krawczyka - Filozofia życiowa w „Trenach” Kochanowskiego. Gazetka wyszła poza mury szkolne – sprzedawana w księgarni Pomarańskiego w Hrubieszowie w roku szkolnym 1923/1924 osiągnęła cenę 500 000 marek polskich[33].

W szkole wydawano również gazetkę Przedwiośnie - miesięcznik młodzieży państwowego gimnazjum i liceum w Hrubieszowie[34]. Pomysł na szkolne czasopismo zrodził się w 1937 roku wśród uczniów I klasy liceum. Komitet redakcyjny tworzyli: Marian Rejniewicz, Teresa Okopińska, Zofia Greger. Opiekunem i redaktorem naczelnym był profesor Tadeusz Zalewski, nauczyciel język polskiego. Tytuł nawiązywał do rodzących się wśród uczniów talentów literackich, którym właśnie w gazetce szkolnej stwarzano szanse na debiut, gdyż, jak pisano we wstępnej notce od redakcji: Próbujcie. Żeromski, Prus, Makuszyński i inni sławni pisarze zaczynali swą pracę literacką od pisemek szkolnych[35]. W „Przedwiośniu” zamieszczano wiersze debiutantów, nowele; kroniki: gimnazjalną, sportową i harcerskią; był też kącik humoru i satyry. Autorami tekstów byli m. in.: Marian Rejniewicz, Teresa Okopińska, Halina Tokarczukówna, Stanisława Kowalska, Zofia Greger, Arkadiusz Pisarew, Stanisław Sławiński i Mieczysław Białkowski[36]. Gazetka była przejawem zdrowej myśli, zdolności literackich
i ambicji młodzieży Państwowego Liceum i Gimnazjum w Hrubieszowie napisała po latach pani profesor Jadwiga Misztal w swojej pracy magisterskiej[37]. Gazetka ukazywała się do końca roku szkolnego 1938/1939.

Zreformowane szkoły: gimnazjum i liceum, miały stać się centrum promieniującym na miejscowe społeczeństwo pod względem kulturalnym i oświatowym. Nasza szkoła pełniła taką rolę bardzo dobrze, będąc w środowisku hrubieszowskim animatorem życia kulturalno-oświatowego, integrującym społeczność lokalną. Nie bez wpływu na taki stan rzeczy pozostawał skład społeczny i narodowościowy uczniów, Polaków  Żydów i Ukraińców - wyznawców religii rzymsko-katolickiej, mojżeszowej i prawosławnej. Charakterystyczny  konglomerat kultur ziemi hrubieszowskiej odgrywał w kształtowaniu postaw młodzieży szkolnej  istotną rolę.

Okres wojny i okupacji 1939-1944

 Wybuch II wojny światowej i rozpoczęcie okupacji hitlerowskiej zakończył pierwszy etap w życiu szkoły. Zarządzanie szkolnictwem znalazło się w rękach niemieckiej administracji Generalnego Gubernatorstwa, w którego granicach znalazł się Hrubieszów. Przy Urzędzie Generalnego Gubernatora powstał Wydział Nauki, Wychowania i Wykształcenia Ludowego, którego agendami w terenie były odpowiednio wydziały okręgowe i powiatowe. Władze okupacyjne, co wynikało z polityki nazistowskiej wobec oświaty polskiej, wydały zezwolenie  na nauczanie tylko w zakresie podstawowym i zawodowym. Z programów nauczania usunięto przedmioty o charakterze ogólnokształcącym, ponadto historię i geografię Polski, zaś nauczanie języka polskiego ograniczono do lekcji gramatyki, ortografii i korespondencji. Podczas zajęć ćwiczeń cielesnych nie można było wprowadzać elementów tańca, śpiewu ani gier artystycznych. Niemcy ustalili ponadto limit uczniów uczęszczających na terenie GG do szkół zawodowych – wynosił on 5 tysięcy osób.

Nad sprawami szkolnictwa w Hrubieszowie czuwał Powiatowy Wydział Nauki, Wychowania i Wykształcenia Ludowego, nazywany Inspektoratem Szkolnym z schulratem (radcą szkolnym) na czele. 1 października 1940 roku w wyniku starań ostatniego przedwojennego dyrektora Liceum – Konstantego Alichniewicza, powstała Polska Szkoła Handlowa pod patronatem Związku Nauczycielstwa Polskiego. Większość grona pedagogicznego  stanowili nauczyciele gimnazjalni i licealni. W związku z dokonanym przez władze niemieckie upaństwowieniem szkoły, od 4 kwietnia 1941 roku nastąpiła zmiana nazwy na Polnische Handelsschule. W początkowym okresie jej istnienia ze względu na to, że szkoła nie miała stałego lokalu, warunki nauczania pozostawiały wiele do życzenia[38]. Od początku roku szkolnego 1941/1942, po przeniesieniu „handlówki” do budynku Gimnazjum i Liceum, nastąpił okres względnej stabilizacji, (choć obok polskiej szkoły funkcjonowały w nim: Ukraińska Szkoła Handlowa i Ukraińskie Seminarium Nauczycielskie).

Grono pedagogiczne Polnische Handelsschule stanowili w połowie nauczyciele przedwojennego gimnazjum i liceum; dyrektorem pozostawał Konstanty Alichniewicz [39].

Szkoła od początku istnienia cieszyła się dużym powodzeniem.
W roku szkolnym 1940/1941 zorganizowano pięć klas pierwszych. Zastosowano następujące kryteria przyjmowania:

û do klasy I 1 została przyjęta młodzież, która w lipcu 1939 roku zdążyła zdać egzamin wstępny do klasy pierwszej gimnazjum,

û do klas I 2 i I 4 przyjęto młodzież przerośniętą wiekiem, która ukończyła przynajmniej jedną klasę gimnazjum,

û do klas I 3 i I 5 przyjęto młodzież z klas VI i VII szkoły powszechnej.

Wobec wzrastającej liczby chętnych  władze niemieckie od 1942 roku ograniczyły nabór do szkoły, ustalając, że liczba uczniów przyjmowanych do pierwszej klasy nie może przekraczać 35. Do szkoły uczęszczali uczniowie w wieku od 15 do 20 roku życia[40].

W okresie okupacji hitlerowskiej Polnische Handelsschule ukończyło łącznie 301 uczniów: 144 absolwentów opuściło mury szkolne w 1942 roku, 101 – w 1943 roku i 56 w 1944 roku.

Tak nauczyciele, jak i uczniowie, borykali się ustawicznie z trudnościami. Brakowało podręczników (Niemcy nie wydali zezwolenia na drukowanie nowych, korzystano z przedwojennych) i pomocy naukowych w postaci maszyn do pisania i liczydeł. Problemy starano się rozwiązywać: w formie biuletynów wydawano podręczniki do nauki arytmetyki handlowej, księgowości i pisania na maszynie. Na podstawie własnej wiedzy i w oparciu o podręczniki przedwojenne nauczyciele przekazywali uczniom niezbędną wiedzę. Od 1941 roku szkoła była wyposażona w 40 sztuk liczydeł, a od 1942 roku w 8 maszyn do pisania.

Dwuletni okres nauki w szkole wieńczył egzamin końcowy, który odbywał się przed Państwową Komisją Egzaminacyjną z radcą szkolnym na czele. W jej skład wchodzili: dyrektor Alichniewicz, delegat Izby Przemysłowo - Handlowej oraz członkowie Rady Pedagogicznej. Egzamin składał się z części pisemnej i ustnej; obejmował następujące przedmioty: arytmetykę handlu, księgowość, język niemiecki, korespondencję i stenografię. Oceny bardzo dobre lub dobre, uzyskane podczas nauki oraz na egzaminie pisemnym, zwalniały z egzaminu ustnego[41].

W Hrubieszowie i okolicach prowadzono w okresie okupacji hitlerowskiej tajne nauczanie w ramach funkcjonowania Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. Na czele Zarządu Wojewódzkiego TON z siedzibą w Lublinie stał Wiktor Heltman, będący jednocześnie przewodniczącym lubelskiej komisji egzaminacyjnej, przed którą zdawali egzaminy uczniowie - uczestnicy tajnych kompletów w zakresie gimnazjum i liceum. Zamojską komisją egzaminacyjną kierowała pani Żuchowska. TON wspierał nauczycieli dostarczając niezbędne podręczniki. Na terenie Hrubieszowa istniały dwa współpracujące ze sobą ośrodki tajnego nauczania: jeden prowadzony przez Bolesława Kłembukowskiego, byłego inspektora szkolnego, drugi przez małżeństwo Kubalów. Zajęcia odbywały się w grupach 5-8 osobowych. Prowadzili je między innymi: profesor Józefa Charkowska, która nauczała języka polskiego i łacińskiego (na jej zajęcia uczęszczali przede wszystkim uczniowie Polnische Handelsschule oraz dawni uczniowie gimnazjum) i profesorowie: Lucjan Świdziński[42], uczący matematyki i fizyki, historyk – Adam Dubik oraz nauczyciel języka niemieckiego, Jan Jopyk[43].

Mimo częstych kontroli szkolnych władz niemieckich i sąsiedztwa szkół ukraińskich również niektórzy nauczyciele Polnische Handelsschule rozszerzali program nauczania o treści niedozwolone – tak jak w przypadku języka polskiego, podczas których przerabiano skrócony kurs literatury polskiej. Podręcznik wykorzystywany podczas takich zajęć przechowywał Stanisław Wątróbka - woźny gimnazjum[44].

Uciążliwości okresu okupacji niemieckiej zakończyły się dla hrubieszowian w dniu 23 lipca 1944 roku, kiedy miasto zostało wyzwolone siłami Armii Krajowej, działającej w ramach Akcji „Burza”, oraz wkraczającej od wschodu Armii Czerwonej. W dniu 1 sierpnia 1944 roku nauczyciele zostali wezwani do stawienia się w pracy przez dr Stanisława Skrzeszewskiego – kierownika resortu oświaty[45].

Działalność dydaktyczno - wychowawcza
w latach 1944 – 2008

Organizacja pracy szkoły po wyzwoleniu –
rok szkolny 1944/1945

Szkoła rozpoczynała pracę po pięcioletnim okresie przerwy, spowodowanej wojną i okupacją, w warunkach jeszcze wojennych. Pierwsze po wyzwoleniu tych terenów posiedzenie Rady Pedagogicznej odbyło się w dniu 17 sierpnia 1944 roku, w trzecim tygodniu trwania Powstania Warszawskiego, kiedy front wyzwalający ziemie polskie znajdował się na linii Wisły, a zachodnie obszary kraju znajdowały się jeszcze pod okupacją niemiecką. Dotkliwie odczuwano wszelkie niedogodności tego okresu. Przede wszystkim zniszczenia wojenne, ubóstwo młodzieży, brak podręczników, brak energii elektrycznej. Kadra pedagogiczna liczyła 22 nauczycieli, wśród których można było wyodrębnić nauczycieli wspólnych dla wszystkich typów szkół oraz tzw. nauczycieli fachowców dla Gimnazjum Kupieckiego.

Plan organizacji roku szkolnego 1944/1945 przewidywał utworzenie w trzech rodzajach szkół łącznie czternastu oddziałów: dziewięciu klas Gimnazjum Ogólnokształcącego, jednej klasy Liceum oraz czterech klas Gimnazjum Kupieckiego. Określono zasady naboru uczniów. Utworzono, obok klas normalnych (dla uczniów w wieku 13 -16 lat), także klasy specjalne dla „młodzieży w wieku przerosłym” (16-20 lat), która w czasie okupacji nie miała możliwości kształcenia się.  Warunkiem przyjęcia do klas pierwszych – normalnych Gimnazjum Ogólnokształcącego było ukończenie 6. lub 7. oddziałów szkoły powszechnej oraz zdanie egzaminu wstępnego, zaś do klas pierwszych – specjalnych, ukończenie pierwszych klas szkół zawodowych: krawieckiej, mechanicznej lub handlowej, albo zdanie egzaminu wstępnego (w przypadku absolwentów szkół powszechnych).  Do klasy specjalnej II+III przyjmowano młodzież, która przekroczyła 16 rok życia i ukończyła klasę pierwszą gimnazjum ogólnokształcącego lub szkoły handlowej z wynikiem dobrym, bądź kursy prywatne (po szkole mechanicznej i krawieckiej). Do klasy specjalnej III+IV mogły się dostać osoby, które ukończyły klasę drugą gimnazjum prywatnie, bądź szkołę handlową.

Do klas pierwszej i drugiej liceum przyjmowano absolwentów Gimnazjum Ogólnokształcącego i młodzież, która ukończyła pierwszą klasę liceum[46].

W wyniku egzaminów wstępnych do Gimnazjum Ogólnokształcącego i Gimnazjum Kupieckiego przyjęto 219 uczniów[47].

 Działania Dyrekcji i Rady Pedagogicznej  szkoły wyprzedzały zarządzenia Kuratorium Oświaty w Lublinie (m. in. w sprawie   zasad przyjmowania uczniów do klas gimnazjalnych i licealnych[48]. Ostatecznie na polecenie Kuratorium przeprowadzono reorganizację w Gimnazjum Ogólnokształcącym i Gimnazjum Kupieckim.  W efekcie Gimnazjum Ogólnokształcące miało cztery klasy pierwsze (a, b, c, d), dwie klasy drugie (a, b) utworzone z klas I+IIa i I+IIb, dwie klasy trzecie (a, b) utworzone z klas II+III i III+IV, jednej klasy czwartej oraz jednej klasy licealnej pierwszej. Natomiast klasy II b, III b, IV i I LO uznano w Kuratorium za klasy dla młodzieży w wieku przerosłym, z prawem przerabiania materiału z dwóch lat w ciągu jednego roku szkolnego. Natomiast Gimnazjum Kupieckie, z powodu braku funduszy w preliminarzu budżetowym, nie zostało upaństwowione, otrzymało jednak od Kuratorium pełne prawa zakładów państwowych
i zmieniło nazwę na Gimnazjum Kupieckie Zgromadzenia Kupców Lubelskich w Hrubieszowie[49]. Jego dyrektorem pozostawał Konstanty Alichniewicz. Tworzyły je klasy: I a, II c, klasy III c i d[50].

Już w połowie września 1944 roku  utworzono szkolne koła zainteresowań:

û koło literacko – historyczne pod opieką A. Dubika, przy współudziale pp. J. Charkowskiej i H. Kurkowskiej,

û koło fizyczno – przyrodnicze pod opieką D. Brzozowskiego, przy współudziale J. Chróściewicza,

û koło sportowe pod opieką M. Żytkiewicza, przy współudziale I. Skrobiszewskiej,

û koło dramatyczne pod opieką D. Brzozowskiego, przy współudziale  J. Charkowskiej i M. Królikowskiego,

û chór szkolny pod opieką M. Królikowskiego,

û orkiestrę kameralną pod opieką T. Cybulskiego,

û Koło Polskiego Czerwonego Krzyża pod opieką E.Perczyńskiej, a następnie H. Kurkowskiej,

û harcerstwo: drużyna żeńska pod opieką I. Skrobiszewskiej i drużyna męska pod opieką J. Chróściewicza,

û przysposobienie wojskowe pod opieką W. Janickiego,

û przysposobienie wojskowe kobiet pod opieką  I. Skrobiszewskiej[51].

W ciągu roku szkolnego zorganizowano jeszcze koło stenograficzne pod opieką F. Danilewicza[52].

Nad przebiegiem prac komisji przedmiotowych czuwali:
A. Dubik jako szef komisji humanistycznej, D. Brzozowski, szef komisji fizyczno – przyrodniczej i W. Janicki – przedmiotów handlowych[53].

Z początkiem października życie szkoły nabrało tempa: ustalono ramowy rozkład nauczania na cały rok szkolny ze wszystkich przedmiotów. Największą bolączkę stanowił brak podręczników i lektur, co mogło znacznie obniżyć poziom nauczania. Przedłużała się organizacja  biblioteki szkolnej oraz pracowni: przyrodniczej i fizycznej. Nauczyciele  starali się przezwyciężyć trudności związane z zaopatrzeniem w pomoce naukowe. Profesor D. Brzozowski przygotował listę odczynników, preparatów i urządzeń, które należy zdobyć do pracowni fizycznej. W nieco lepszej sytuacji był opiekun pracowni przyrodniczej, profesor Chróściewicz, który mógł sobie pozwolić na zaangażowanie uczniów do pozyskiwania pomocy naukowych w postaci zielników, zbiorów motyli i wszelkich innych, możliwych do wykonania.  Przetrzebione mocno zbiory biblioteczne wymagały, oprócz uzupełnienia przede wszystkim o lektury szkolne, gruntownej renowacji. Odpowiedzialny za organizację biblioteki szkolnej profesor Jopyk zwracał uwagę na brak funduszy na oprawę książek. Starostwo Powiatowe postanowiło wzbogacić księgozbiór szkolny przekazując książki z majątku w Raciborowicach[54].

Rok szkolny dzielił się na cztery okresy:

I okres trwający do 30 listopada dla klas: I LO, IV LO, III d i III b; a do 22 grudnia 1944 roku dla klas III, IV Gimnazjum Ogólnokształcącego, III Gimnazjum Kupieckiego i licealnych, w których przerabiano materiał z dwóch lat; II okres – odpowiednio: do 1 i 15 lutego 1945 roku, III okres – do 15 kwietnia 1945 roku, IV okres – do 22 czerwca 1945 roku.

W dniach 5 - 10 października 1944 roku odbywał się eksternistyczny egzamin maturalny dla czterech zdających[55].

Niezmiernie ważne, w tym trudnym, powojennym okresie, pozostawały kwestie wychowawcze. Grono pedagogiczne z dyrektorem na czele  od początku roku szkolnego   otoczyło młodzież szkolną jak najdalej idącą opieką, łącznie z zainteresowaniem życiem osobistym, warunkami bytowymi w domach rodzinnych i na stancjach uczniowskich. Angażowano młodzież do prac na rzecz szkoły, środowiska i kraju. Jedną z pierwszych akcji społecznych była zbiórka dla walczacej Warszawy – termin jej zakończenia przewidziano na 1 października 1944 roku[56]! W ramach współpracy szkoły z jednostką wojskową młodzież uczestniczyła w obchodach święta pułkowego i innych uroczystościach wojskowych, na których występował  chór szkolny. Porządkowano groby żołnierskie przed dniem 1 listopada. Uczniowie poszczególnych klas przygotowywali prezenty gwiazdkowe dla żołnierza polskiego[57]. Szczególnie uroczyście obchodzono święta państwowe: rocznicę Odzyskania Niepodległości 11 listopada, Święto Pracy, rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Szkoła stanowiła  swoiste centrum wychowania patriotycznego i obywatelskiego –  na uroczystości zapraszano przedstawicieli władz miasta, duchowieństwa, wojska oraz miejscową społeczność. Scenariusz obchodów Święta Niepodległości  11 listopada  1944 roku był następujący:

û Hymn w wykonaniu orkiestry szkolnej.

û Zagajenie.

û Referat ucznia.

û Pieśń żołnierska w wykonaniu chóru.

û Odpowiedź – recytacja zbiorowa.

û Mazurek i brygada Preludium – orkiestra.

û O żołnierzu polskim – deklamacja.

û Wisła – chór.

û Rola – chór.[58]

 3 Maja 1945 roku świętowano wg scenariusza:

û O godz. 9.30 zbiórka młodzieży na Placu Staszica.

û Wymarsz z orkiestrą wojskową na uroczystość do koszar.

û Msza Święta w koszarach z udziałem chóru gimnazjalnego[59].

W roku szkolnym 1944/1945 młodzież szkolna zorganizowała także koncert na rzecz ofiar Warszawy w kinie miejskim oraz akademię z okazji uwolnienia Warszawy[60]. Dużą popularnością wśród społeczności hrubieszowskiej cieszyły się jasełka zorganizowane pod okiem profesora D. Brzozowskiego. Przyniosły one ok. 10 tys. zł dochodu, który został przeznaczony na pomoc dla młodzieży ubogiej[61]. Entuzjazm społeczności lokalnej, jak zapisano w jednym z protokołów Rady Pedagogicznej (w tym również uczniów wszystkich szkół miejskich), wzbudziły występy młodzieży szkolnej w ramach Wieczoru Kolęd. Szkolne koło PCK zorganizowało choinkę dla biednych dzieci. Ważną dla szkoły uroczystością, tradycyjnie od początku jej istnienia, były obchody ku czci patrona gimnazjum  ks. Stanisława Staszica, które odbywały się w dniu jego imienin – 8 maja. Rok szkolny 1944/1945 kończyła impreza przygotowywana wspólnie przez wszystkie szkoły w mieście – Święto Pieśni. W repertuarze chóru szkolnego znalazły się między innymi: Mazurek Dąbrowskiego, Bogurodzica, Marsz młodzieży, Marsz sokołów, Krakowiaczek[62].

Od początku poważnie traktowano kwestie  do dyscypliny szkolnej,  szczególnie zwracając uwagę na spóźnienia uczniów i ich zachowanie podczas przerw międzylekcyjnych. Z myślą o rozwijaniu naukowych i estetycznych zainteresowań młodzieży, w ramach planu dydaktyczno-wychowawczego, utworzono komisje:

    * dydaktyczno- propagandową (p. Charkowska, p. Dubik),

    * estetyczną (pp. Jęczmieniowski, Królikowski, Cybulski, Brzozowski,

    * organizacyjną (pp. Skrobiszewska, Perczyńska, Chróściewicz).

Całością działań kierowali: dyrektor Alichniewicz i ks. Tarkowski[63].

W kwestie wychowawcze z wolna wkraczała ideologia.  Już w roku szkolnym 1944/45. Wprowadzono jedną godzinę wychowawczą   (na dwa tygodnie) w celu omawiania aktualnych przejawów życia współczesnego.  Pomocą dydaktyczną miały służyć nadsyłane do szkoły broszury i czasopisma[64].

Uczniowie naszej szkoły w większości pochodzili z podhrubieszowskich wiosek, i w czasie roku szkolnego zamieszkiwali w mieście, u rodziny bądź na stancjach.  Wychowawcy mieli   adresy stancji uczniowskich, które z początkiem roku  wizytowały  komisje złożone z wychowawców (pod kątem jakości opieki, warunków mieszkaniowych i zdrowotnych)[65]. Wizytujący mieli zastrzeżenia do trudnych, nieodpowiadających wymogom zdrowotnym, warunków zamieszkiwania uczniów. Z drugiej jednak strony nauczyciele mieli świadomość wszelkich niedogodności  okresu powojennego, stąd ich starania o uruchomienie możliwie wszechstronnej pomocy dla młodzieży, zwłaszcza tej najuboższej. Sporządzono listę uczniów, znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej[66].

Jedną z form pomocy były stypendia,  uwarunkowane  osiąganiem dobrych wyników w nauce i przeznaczone dla pilnej
a niezamożnej młodzieży. W roku szkolnym 1944/1945 przyznano 10 takich stypendiów:  czworgu uczniom z Gimnazjum Kupieckiego na łączną kwotę 1000 zł oraz sześciorgu z Gimnazjum Ogólnokształcącego na sumę 2250 zł[67]  Z dochodów uzyskanych z różnego rodzaju imprez szkolnych przeznaczono  na pomoc  niezamożnym uczniom  łącznie 15 250 zł[68] Inną formą pomocy było  dożywianie uczniów uboższych. Akcję taką prowadziło na terenie szkoły Harcerstwo Żeńskie przy wsparciu Koła Rodzicielskiego. W jej ramach przygotowywano 100 darmowych śniadań dziennie[69].

Pomocą służyło również Koło Rodzicielskie. Jego podstawowe zadania w trudnym, powojennym okresie, sprowadzały się do  pomocy: „w organizowaniu szkoły”, w gromadzeniu pomocy naukowych oraz współpracy z gronem pedagogicznym w sprawach wychowawczych. Stałym delegatem Rady Pedagogicznej do Zarządu Koła Rodzicielskiego został profesor Adam Dubik[70].

W pierwszym po wojnie roku szkolnym odrodziły się niektóre
z istniejących w okresie międzywojennym organizacji szkolnych, między innymi harcerstwo męskie i żeńskie, organizacja PCK, Spółdzielnia Uczniowska. Zaznaczyły one swoją obecność w szkole i w środowisku. Szczególną aktywnością wyróżniła się organizacja czerwonokrzyska poprzez niesienie pomocy potrzebującym (wśród dokonań znalazły się m.in.: zbiórka pościeli i bielizny osobistej dla szpitala wojennego, zbiórka zabawek dla przedszkola, zorganizowanie akademii, z której dochody przeznaczono na pomoc materialną dla uboższych uczniów, czy udzielenie pomocy finansowej biednej rodzinie z Hrubieszowa) i popularyzację problematyki PCK w środowisku. Działalność drużyn harcerskich ze względów bezpieczeństwa[71] ograniczała się w początkowym okresie do szkoły i środowiska miejskiego. Dziewczęta z żeńskiej drużyny im. Królowej Jadwigi pod opieką prof. I. Skrobiszewskiej, poza działalnością szkoleniową, zaangażowały się w przygotowywanie drugiego śniadania w ramach dożywiania młodzieży szkolnej. Z okazji Świąt Bożego Narodzenia przygotowały 700  paczek dla żołnierzy hrubieszowskiego pułku. Rok szkolny harcerki zakończyły ogniskiem, na które zaproszono wszystkie drużyny harcerskie z terenu miasta. Podczas zajęć szkolnego koła przysposobienia wojskowego (prowadzonego przez prof. Janickiego) przeszkolono w zakresie musztry, wyszkolenia bojowego i terenoznawstwa 96 uczniów.

Dużą aktywnością odznaczało się koło artystyczne, którego sekcje: chóralna (pod kierunkiem prof. M. Królikowskiego), muzyczna (prowadzona przez prof. T. Cybulskiego) i dramatyczna (pod opieką prof.
D. Brzozowskiego) dały łącznie w roku szkolnym 6 koncertów dla społeczności miasta, 4 przedstawienia, 3 uroczyste akademie oraz wiele imprez okolicznościowych.

Pierwszymi sukcesami mogły pochwalić się koła naukowe. Przyrodnicze, które pod opieką prof. Chróściewicza poprzez gromadzenie eksponatów, prowadzenie hodowli flory i fauny wodnej, przygotowywanie referatów ilustrowanych wykonanymi własnoręcznie preparatami, organizowało pracownię przedmiotową. Koło literacko - historyczne pod opieką pp. J. Charkowskiej i A. Dubika, podobnie jak koło matematyczno-fizyczne prowadzone przez D. Brzozowskiego, skoncentrowało swoją działalność na przygotowywaniu i wygłaszaniu referatów. Oto niektóre z tematów: Nasz stosunek do Niemców w przeszłości i dziś, Grunwald, Balladyna – baśń fantastyczno-historyczna, Hasła pozytywizmu w zastosowaniu doby obecnej, Zjawiska fotoelektryczne, Rozszerzający się wszechświat, Współczesne poglądy na materię, Rola życia w przyrodzie.

Pierwszy  po II wojnie rok szkolny 1944/1945 zintegrował  nauczycieli, jak i młodzież oraz rodziców wokół szkoły. Życie w starych murach wracało do normy, choć trudności okresu powojennego potęgowało nowe zagrożenie: system, z którym społeczność szkolna musiała się zmierzyć w ciągu kilku następnych dziesięcioleci.

Dydaktyka i wychowanie
wobec przemian społeczno-politycznych „polskiego stalinizmu” do 1956 roku

Rok szkolny 1945/1946 był w oświacie początkiem okresu kształtowania się nowego systemu ustrojowego, „władzy ludowej”.  W zagadnienia programowe – merytoryczne i wychowawcze wkraczała ideologia. Początkowo, co widać na przykładzie chociażby kalendarium imprez szkolnych, obchodzono jeszcze tak jak w okresie międzywojennym, święta kościelne. Ale pojawiły się również nowe uroczystości – rocznice Wielkiej Rewolucji Październikowej, uchwalenia Manifestu PKWN,  bitwy pod Lenino.

Z początkiem roku szkolnego 1946/1947 zmienił się rozkład materiału nauczania w stosunku do poprzedniego roku szkolnego. Nowe założenia wychowawcze przewidywały, że: przez naukę i przez organizacje, zwłaszcza samorząd, Harcerstwo i PCK należy dążyć do wychowania młodzieży w duchu haseł demokratycznych, przygotowując do pracy społecznej[72].

  Uległ rozszerzeniu Program języka polskiego- przybyło lektur, a zalecenia władz oświatowych mówiły o konieczności zwrócenia szczególnej uwagi na okres pozytywizmu.

W nauczaniu historii, wprowadzono w miejsce: „zagadnień życia współczesnego” „naukę o Polsce i świecie współczesnym”[73]. Z uwagi na brak wykształconego nauczyciela uczniowie nie mogli uczyć się języka rosyjskiego.

Dalsze zmiany w roku szkolnym 1947/1948 były już ściśle związane z przemianami społeczno - gospodarczymi dokonującymi się w kraju. Głównym celem szkoły miało być wciągnięcie się w nurt nowej rzeczywistości polskiej, by pracą swą i postawą przyczynić się do realizacji gospodarczego planu trzyletniego.

    Zorganizowano skromny gabinet lekarski, zatrudniono dwóch lekarzy, których zadaniem było między innymi przeprowadzenie dokładnych badań młodzieży dwa razy w roku szkolnym - z początkiem i przy jego końcu. Zorganizowano również akcję dożywiania, prowadzoną przez Sekcję Matek przy Komitecie Rodzicielskim, trwała od września, obejmowała 110 uczniów i była bezpłatna. Postanowiono ufundować z zasobów Komitetu Rodzicielskiego stypendia dla kilku najbiedniejszych, ale dobrze uczących się uczniów.

 Przenikanie się „starego” i „nowego” stylu edukowania i wychowywania młodzieży było widoczne np. przy organizowaniu uroczystości szkolnych. Obok obchodów rocznicy bitwy pod Lenino, czy rewolucji październikowej organizowano Święto Chrystusa Króla i św. Mikołaja[74].

Zwycięstwo komunistów w styczniowych wyborach 1947 roku, a następnie wyeliminowanie opozycji, powstanie  Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w 1948 roku, doprowadziło do ugruntowania systemu – prezydent Bierut nie musiał już przypochlebiać się narodowi i uczestniczyć w świętach religijnych. Pod hasłem demokratyzacji rozpoczęła się  w szkolnictwie ekspansja ideologii komunistycznej.

 W oparciu o okólnik KOSL nr 24820 z dnia 17.09.1948 roku w sprawie demokratyzacji szkolnictwa opracowano na zebraniu dyrektorów szkół średnich i zawodowych w Hrubieszowie w dniu 2 października 1948 roku projekt planu rocznej pracy demokratyzacji szkoły[75].

Tymczasem w sferze dydaktyki nauczyciele zmagali się wciąż z trudnościami. Rok szkolny 1948/1949  nie zapowiadał poprawy sytuacji w nauczaniu, z uwagi na brak podręczników praktycznie ze wszystkich przedmiotów i rozległy materiał nauczania; ponadto w klasach młodszych realizacja programu mogła być utrudniona ze względu na słabe przygotowanie młodzieży w szkole podstawowej. Brakowało też przyrządów gimnastycznych na sali oraz przyborów do gier i zabaw.

Podstawową przyczyną problemów były zachodzące w tym czasie zmiany na arenie politycznej kraju - nie wszystkie podręczniki uzyskały aprobatę Ministerstwa Oświaty,  ciągle  trwały prace nad nowymi podręcznikami. Mimo to pojawiły się pierwsze sukcesy – wśród prac prezentowanych przez uczniów Gimnazjum Handlowego na dorocznej wystawie szkolnej 1946/1947 znalazła się, wyróżniona przez Kuratorium nagrodą w wysokości 1000zł, praca Stefanii Jękut, uczennicy kl. IV Gimnazjum Handlowego[76].

W nowym roku szkolnym 1945/1946 utworzono siedemnaście klas: trzy pierwsze – dwie ogólnokształcące i jedną kupiecką; pięć klas drugich – trzy ogólnokształcące z językiem łacińskim, jedną specjalną bez łaciny i jedną klasę kupiecką; cztery klasy trzecie – w tym jedną normalną, dwie przyspieszone[77] i jedną kupiecką; dwie klasy czwarte – ogólnokształcącą i kupiecką oraz trzy klasy licealne – dwie: I i II liceum o profilu przyrodniczym i jedna Liceum Handlowego.

W następnym roku 1946/1947 liczba klas zmniejszyła się do czternastu[78]: dwóch drugich, czterech trzecich, jednej czwartej, dwóch klas pierwszych liceum o profilu przyrodniczym (w tym jednej przyspieszonej), jednej Liceum Handlowego i czterech (I-IV) Gimnazjum Handlowego.

Pierwszym sprawdzianem  był egzamin - najważniejszy dla uczniów i nauczycieli - matura. Sprawdzian, wbrew temu, co wynikało z jego podstawowych założeń, czyli sprawdzianu wiedzy, był oceniany przez „czynniki partyjno-państwowe” przede wszystkim pod kątem ideologii. Na egzaminie maturalnym pojawił się „czynnik społeczny”. Już w maju 1947 roku pojawiły się wytyczne Ministerstwa Oświaty Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie egzaminów dojrzałości[79]. Ministerstwo Oświaty, w dążeniu do zbliżenia szkolnictwa do społeczeństwa i nowej rzeczywistości, polecało zorganizowanie planowej kampanii, obejmującej szkoły średnie ogólnokształcące, zakłady kształcenia nauczycieli i szkoły zawodowe stopnia licealnego. Polegała ona na dokonaniu przez kuratoria wyboru odpowiednich kadr delegatów – po jednym na szkołę - ludzi znanych ze swych przekonań demokratycznych i demokratycznej działalności spośród pracowników pedagogicznych kuratorium, nauczycieli i kierowników różnych stopni szkolnictwa, profesorów wyższych uczelni, działaczy społecznych, politycznych i działaczy związków zawodowych[80].

Mimo doskwierających wciąż trudności materialno - bytowych systematycznie wzrastał poziom nauczania, czego wyrazem były wyniki klasyfikacji za rok szkolny 1950/51 - 71 uczniów złożyło egzamin z Wszechnicy Radiowej 69 uczniów (z 73 dopuszczonych) i zdało egzamin maturalny, a spośród 197 uczniów w pozostałych klasach tylko 4 nie uzyskało promocji do klasy wyższej[81].

Plan wychowawczy szkoły u progu lat pięćdziesiatych zawierał następujące hasła:

    · Wychowanie młodzieży jako przyszłych budowniczych Polski Socjalistycznej w duchu nowej socjalistycznej moralności.

    · Propagowanie rozwoju gospodarczego kraju w ramach planu 6-letniego.

    · Przepajanie działalności wychowawczej w szkole ideami ZMP.

    · Udział młodzieży w pracach Służby Polsce.

     Młodzież niezbyt przychylnie przyjęła nowy przedmiot - język rosyjski. Problem musiał być poważny, skoro stał się przedmiotem troski dyrekcji.  Trzeba użyć wszelkich wpływów, aby niechęć ta zniknęła. Starsi uczniowie mogliby wpłynąć – nawet takie wyjście z sytuacji wydawało się władzom szkoły realne [82].

W pełnym trudów życia powojennego okresie, kiedy brakowało specjalistów, szkoła mogła się pochwalić dobrą kadrą pedagogiczną - 70% nauczycieli miało pełne kwalifikacje do nauczania w szkołach średnich ogólnokształcących. Pozostali uzupełniali wykształcenie. Nauczyciele umiejętnie łączyli pracę zawodową z polityczno-społeczną, wymuszaną niejednokrotnie nowymi uwarunkowaniami politycznymi[83].

Pozytywny wizerunek szkoły potwierdziła wizytacja, która miała miejsce w roku szkolnym 1954/1955. Jej celem było zbadanie organizacji pracy dyrekcji i grona, realizacji postulatu jedności wychowania i nauczania, pracy organizacji uczniowskich oraz przeprowadzenie analizy wyników nauczania i wychowania za I półrocze. W trakcie jej trwania hospitowanych było 28 lekcji we wszystkich klasach, wzięto pod uwagę wszystkie przedmioty i wszystkich nauczycieli. Omawiający jej wyniki wizytator Wojnar[84], podkreślił z radością, że szkoła się rozwija, że są coraz lepsze wyniki i osiągnięcia. Spośród 13 nauczycieli uczących – dziewięciu miało pełne kwalifikacje pedagogiczne, zaś czterech było w trakcie ich uzupełniania.

Mimo pewnych uchybień w prowadzeniu dokumentacji szkolnej (zarzuty dotyczyły m.in. sformułowania tematów, nieczytelnego pisma, zbyt małej ilości ocen) stwierdzono, iż szkoła spełnia nałożone na nią zadania dążąc do tego, by postulaty, które wysuwa Partia i władze szkolne, były realizowane. Wysoko oceniono działalność dydaktyczno-wychowawczą szkoły: dbałość o dobre wyposażenie pracowni przedmiotowych i biblioteki, pracę z młodzieżą – uwagę zwrócił wysoki poziom pracy świetlicy, w ramach której działały zespół artystyczny i chór; na przygotowywane uroczystości: komedię Jurandota „Takie czasy”, wieczornice poświęcone twórczości Mickiewicza, Orzeszkowej, Żeromskiego. Podkreślano przy tym rolę takiej działalności w środowisku lokalnym – przygotowane imprezy powtarzano dla młodzieży szkół hrubieszowskich i społeczności miasta[85].

W połowie lat pięćdziesiątych szkoła ugruntowała na dobre swoją pozycję w środowisku.  Poziom nauczania był wysoki, do czego oprócz wysokich kwalifikacji kadry pedagogicznej, przyczyniło się stosowanie nowych, aktywizujących metod i form nauczania. W roku szkolnym 1955/1956 przodownicy nauki w szkole stanowili 11% ogółu uczniów.

Do realizacji planu wychowawczego włączono, co charakterystyczne dla tego okresu, oprócz grona pedagogicznego również grupę partyjną PZPR, ZMP, Radę Uczniowską i Komitet Rodzicielski. Zwracano uwagę na podniesienie poziomu ideologicznego młodzieży.

Mimo doskwierających szkole trudności okresu powojennego, szczególnie braku bazy naukowej, organizowano pracownie przedmiotowe:

û towaroznawczą – pod opieką prof. Janickiego i prof. Mikoszewskiej,

û rysunkową – prof. Jęczmieniowskiego,

û zajęć praktycznych – prof. Jęczmieniowskiej,

û salę maszyn – prof. Danilewicza[86] ,

û fizyczną –  prof. Garlickiego, Brzozowskiego, Trusa[87]

û biologiczną[88].

W następnych latach pracownie przedmiotowe były sukcesywnie zaopatrywane w pomoce naukowe do: fizyki, geografii, historii, chemii, wf, pw[89].

Kontynuowały działalność   organizacje młodzieżowe:

Ø Drużyna Harcerska męska – opiekun prof. A. Wiatrowski,

Ø Drużyna Harcerska żeńska – prof. I. Skrobiszewska, a następnie
D. Skrzypcówna,

Ø PCK – E. Perczyńska, a następnie M. Nemetti,

Ø Kółko sportowe męskie – prof. F. Żytkiewicz,

Ø Kółko sportowe żeńskie – prof. I. Skrobiszewska,

Ø Spółdzielnia Uczniowska „Promień”- prof. Janik, a następnie
J. Janicki,

Ø Kółko Krajoznawcze - prof. A. Wiatrowski,

Ø Kółko Artystytyczne – J. Charkowska,

Ø Przysposobienie Wojskowe dziewcząt – I. Skrobiszewska,

Ø Przysposobienie Wojskowe chłopców – K. Kubala,

Ø Służba Polsce  (brygada męska i żeńska) – I. Skrobiszewska,

Ø Związek Młodzieży Polskiej – K. Kubala, a następnie D. Brzozowski[90].

W omawianym okresie działały ponadto:

Ø Liga Morska – W. Danielewicz,

   Ø Koło Odbudowy Warszawy – J. Jęczmieniowska,

   Ø Liga Przyjaciół Żołnierza,

   Ø Towarzystwo Przyjaźni Polsko - Radzieckiej - J. Jopyk,

   Ø Szkolna Kasa Oszczędności – J. Charkowska,

   Ø Szkolne Koło Odbudowy Warszawy (a następnie Szkolne Koło Budowy Warszawy) - H. Kobusińska, Z. Drewnik,

   Ø Samorząd Uczniowski – F. Żytkiewicz, K. Nemetti, Świech,

   Ø Samopomoc Uczniowska – T. Grodyński,

   Ø Zespół Młodzieży – K. Alichniewicz,

   Ø Sekcja nauki – K. Nemetti.

Organizacje pracowały według nakreślonych z początkiem roku planów; ich działalność obejmowała w zależności od charakteru organizacji, wiele sfer życia szkolnego i pozaszkolnego. Duży nacisk kładziono na prace na rzecz lokalnego środowiska i odbudowującego się ze zniszczeń wojennych kraju, bez specjalnej podbudowy ideologicznej.

Wiodącą rolę wśród organizacji uczniowskich   miał odgrywać ZMP, dążący do podniesienia poziomu ideologicznego szkoły. Cel starano się realizować systematycznie podczas lekcji, na masówkach, apelach porannych i na szkoleniu ideologicznym ZMP. Programowo organizację postrzegano jako wzorcową; jej członkowie mieli stanowić uosobienie solidności i odpowiedzialnego podejścia do obowiązków szkolnych, poza szeroko pojętą działalnością w sferze społeczno - politycznej. ZMP walczył o wyniki nauczania. Zorganizowano kółka przedmiotowe, które wykazały najbardziej ożywioną działalność w okresie przygotowań do egzaminów promocyjnych[91]. Nie zawsze jednak w naszej szkole można było liczyć na niezłomnych zetempowców - szkolenie ideologiczne nie we wszystkich kołach przyniosło pożądane, z punktu widzenia władz efekty.  Dyrekcja uważała, że nie zawsze szczęśliwie dobrana tematyka oraz niewłaściwy stosunek samych członków ZMP do szkolenia były przyczyną ideologicznych porażek [92].

„Polski stalinizm”- najciemniejszy w historii najnowszej, okres w dziejach szkolnictwa polskiego zakończył się definitywnie w październiku 1956 roku. W latach 1944-1949/50 mury szkoły opuściło 255 uczniów, w tym  160 osób ze świadectwami maturalnymi. Solidni uczniowie zdobywali wiedzę niezależnie od uwarunkowań politycznych przy pomocy  wspaniałych pedagogów, którzy w tych trudnych czasach  potrafili  skoncentrować się na rzetelnej, solidnej pracy dydaktycznej i opiekuńczo-wychowawczej.

Dydaktyka i wychowanie
w latach 1956 – 1989

Po przełomie październikowym 1956 roku w oświacie nastąpił okres względnej normalizacji. Hasła  socjalistyczne w edukacji nie straciły wprawdzie na znaczeniu, nauczyciele potrafili jednak umiejętnie skierować uwagę swoich uczniów na sprawy najważniejsze, przywiązując uwagę przede wszystkim do sukcesywnego podnoszenia poziomu nauczania i wychowania ich na uczciwych i wartościowych ludzi[93].

Niezmiennie dużą uwagę przywiązywano do aktywizacji metod nauczania, wykorzystywania współczesnej techniki w nauczaniu – programów telewizyjnych i audycji radiowych (m.in. radio i telewizja); dbałości o wszechstronny rozwój osobowości wychowanków, wyposażenie ich w rzetelny zasób wiedzy, umiejętności, nawyków z uwzględnieniem postulatów politechnizacji. Poprzez popularyzowane wówczas przez władze oświatowe hasło „szkoła ośrodkiem oświaty i kultury w środowisku”, starano się realizować w praktyce poprzez rozwijanie folkloru regionalnego, turystyki, sportu, ochrony przyrody, opieki nad zabytkami. Nawiązywano w ten sposób do chlubnych tradycji okresu międzywojennego, kiedy szkoła rzeczywiście stanowiła prężny ośrodek życia kulturalno-oświatowego w mieście. Dużą uwagę przywiązywano do sprawnego funkcjonowania organizacji szkolnych: Polskiego Czerwonego Krzyża, Szkolnej Kasy Oszczędności, Związku Młodzieży Socjalistycznej, Towarzystwa Przyjaźni Polsko - Radzieckiej, Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich, Towarzystwa Odbudowy Warszawy, oraz Koła Artystycznego[94].

W ramach dążenia do podnoszenia wyników nauczania i wychowania od roku szkolnego 1964/1965 działała tzw. grupa przyinternacka, zamieniona w następnym roku na liczący 65 uczniów półinternat. Uczęszczała do niego młodzież, której ciężkie warunki domowe, uniemożliwiały osiąganie dobrych wyników w nauce. Podczas zajęć, które odbywały się w godzinach popołudniowych (16.00 – 20.00), młodzież pod opieką nauczycieli odrabiała lekcje, wykorzystując dostępne w szkole pomoce naukowe oraz spędzała czas wolny na zajęciach świetlicowych, m.in. na słuchaniu audycji radiowych i oglądaniu w telewizji filmów fabularnych i naukowych. Uczniom korzystającym z półinternatu zapewniano posiłki: obiady i kolacje. Kierownikiem półinternatu był prof. J. Jopyk, instruktorami – prof.
J. Charkowska i prof. O. Pirszel. Akcja przyniosła spodziewany efekt –
w ocenie grona pedagogicznego wychowankowie półinternatu nadrabiali zaległości, zmniejszyła się liczba ocen niedostatecznych, a tym samym uczniów niepromowanych[95].

Wysoki poziom pracy dydaktycznej w naszej szkole potwierdzały władze oświatowe. Liceum zostało wytypowane przez Kuratorium lubelskie na szkołę wiodącą – jedną z jedenastu takich szkół w rejonie. Dyrektor Daca uważał, że: szkoła wiodąca to nauczyciel wiodący, nauczyciel bez zastrzeżeń, znający się na psychice dzieci i młodzieży, który potrafi dobrze planować, pogłębia swoją wiedzę, prowadzi innowacje, wykorzystuje pomoce naukowe, uczy bez ocen niedostatecznych – po prostu nauczyciel skuteczny, osiągający założone cele, efektywny. To również  szkoła współpracująca z domem rodzinnym ucznia na rzecz podniesienia wyników nauczania i, przy wykorzystaniu możliwości rodziców, również w zaopatrywanie szkoły w pomoce naukowe czy przeprowadzanie remontów [96]. Dyrektor apelował do uczniów: pilnować nauki w domu (...) tak, żeby [młodzież] wstydu swojej szkole nie przyniosła[97].

Prowadzono pedagogizację rodziców, podczas której wygłaszane były przez nauczycieli referaty poruszające kwestie wychowawcze i dydaktyczne. Oto niektóre z tematów:

     - Co rozumieją przez wychowanie rodzice, a co pedagodzy?

     - Dlaczego mamy z młodzieżą trudności wychowawcze?

     - Współpraca domu ze szkołą.

     - O trudnym dojrzewaniu.

     - Młodzież współczesna[98].

W latach sześcdziesiątych w szkole działały następujące organizacje młodzieżowe: Samorząd Uczniowski, Związek Harcerstwa Polskiego, Polski Czerwony Krzyż, Szkolna Kasa Oszczędności, Związek Młodzieży Socjalistycznej, Związek Młodzieży Wiejskiej, Towarzystwo Przyjaźni Polsko - Radzieckiej, Koło Ziem Odzyskanych,  Szkolne Koło Sportowe. Młodzież realizowała swoje pasje naukowe w kołach zainteresowań: chemicznym, fizycznym, matematycznym, biologicznym, polonistycznym i historycznym.  Ale zespół wizytujący szkołę w kwietniu 1965 roku, zarzucił, że kół jest za dużo, wskutek czego zmniejszona jest rola organizacji młodzieżowych, przede wszystkim ZMS i ZMW.

Od 1965 roku wprowadzono odznakę wzorowego ucznia, nadal funkcjonowało pojęcie: „przodownik w nauce i pracy społecznej”.

W roku szkolnym 1973/1974, w związku z przejściowym spadkiem, w porównaniu do roku poprzedniego, liczby absolwentów, którzy dostali się na studia wyższe, dyrekcja zobowiązała nauczycieli do szerszego stosowania metod aktywizujących uczniów[99], w tym do uczestnictwa w olimpiadach i konkursach przedmiotowych. Druga połowa lat siedemdziesiątych była okresem wyraźnego ożywienia takiej formy pracy z uczniem zdolnym i początkiem nieprzerwanego pasma sukcesów uczniów naszej szkoły w eliminacjach na szczeblach: wojewódzkim i centralnym. Szczegółowe informacje zostały zawarte w tabeli.

Naukowe pasje uczniów rozwijały kółka przedmiotowe: polonistyczne – pod opieką A. Onisk; matematyczne – Z. Bałszana, O. Pirszela, H. Pirogowicz; fizyczne – S. Pietrusińskiego, J. Jędruszczaka; języka rosyjskiego – W. Iwanowicza, K. Hapoń; historyczne – J. Woźnicy; biologiczne – Z. Żołnierczuka; chemiczne – J. Marczewskiej; wiedzy o Polsce i świecie współczesnym – W. Świstowskiego; geograficzne – Z. Drewnika; pedagogiczne – J. Misztal; plastyczne – B. Stankiewicz; techniczne – W. Piątaka; taneczne – M. Jakubiak; strzeleckie – J. Kisiela oraz chór i zespół muzyczny kierowany przez K. Maciuka[100].

Dużą uwagę przywiązywano do zagadnień preorientacji zawodowej, omawianych  podczas lekcji wychowania obywatelskiego, na spotkaniach z przedstawicielami Wydziału Zatrudnienia, i w trakcie pedagogizacji rodziców.  Informowano o możliwościach zatrudnienia w Hrubieszowie, regionie i województwie. Służyły temu również coroczne spotkania ze studentami wyższych uczelni o kierunkach deficytowych; z oficerami LWP w sprawie rekrutacji do szkół oficerskich. W myśl wytycznych ministerialnych zalecano, aby uczniowie po I lub po II klasie LO przechodzili do szkół zawodowych. Organizowano wycieczki do zakładów pracy – cukrowni i Zakładów Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego. W roku szkolnym 1975/1976, zgodnie z ogólną tendencją, utworzono fakultety pedagogiczne w klasie trzeciej i czwartej,  przygotowujące do studiów pedagogicznych. Czytelnię  wyposażono w informatory o studiach i szkołach pomaturalnych[101].

Przeprowadzono spotkania z ludźmi wykonującymi interesujące zawody: z pisarzami, poetami, aktorami (szkołę odwiedzili m.in. Jerzy Kamas i Andrzej Kopiczyński); naukowcami, dziennikarzami (redaktorami „Sztandaru Ludu”); z przedstawicielami Marynarki Wojennej.

Odbywały się odczyty w ramach TWP. Szkoła współpracowała z Poradnią Wychowawczo-Zawodową[102].

Nauczyciele pracowali w ramach zespołów przedmiotowych: nauczycieli przedmiotów humanistycznych i nauczycieli przedmiotów matematyczno - przyrodniczych. Działalność zespołów obejmowała doskonalenie zawodowe nauczycieli: podczas zebrań i konferencji (zorganizowano m.in. konferencję polonistów ze szkół miejskich na temat aktywizujących metod pracy), nauczyciele starsi stażem i doświadczeniem dzielili się wiedzą ze swoimi młodszymi kolegami; planowano i realizowano działania dydaktyczne zmierzające do poprawienia poziomu wiedzy uczniów oraz przygotowania ich do olimpiad i konkursów przedmiotowych[103].

Wychowawcy klas tworzyli zespół wychowawczy, który zajmował się przede wszystkim sprawami przygotowania i wystroju sal lekcyjnych, analizy pracy internatu i jego współpracy z wychowawcami klas, analizy zachowania i postępów w nauce uczniów objętych działalnością resocjalizacyjną, analizy współpracy z zakładem opiekuńczym i rodzicami, oceny warunków uczniów dojeżdżających, analizy pracy internatu i jego współpracy z wychowawcami klas oraz programu wypoczynku młodzieży w czasie ferii. Zespół realizował w ten sposób podstawowe zadania szkoły, które obejmowały ponadto: wzmocnienie wpływu szkoły na osobowość ucznia przez uczenie samokształcenia, podpowiadanie w wyborze zawodu, otoczenie szczególną opieką dzieci pochodzenia robotniczego i chłopskiego, zapewnienie gorzej sytuowanym stypendiów; wprowadzenie działań profilaktycznych w stosunku do uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym, rozpoznanie faktycznego stanu zdrowotnego uczniów – w stosunku do zagrożonych skrzywieniami kręgosłupa zastosowanie gimnastyki korekcyjnej podczas lekcji wychowania fizycznego, przywiązanie większej uwagi do udziału młodzieży w imprezach, przynależności i pracy w organizacjach młodzieżowych, opieka nad uczniami słabymi, organizowanie wycieczek, współpraca z biblioteką, teatrami, muzeami i innymi placówkami oraz konieczność ściślejszej więzi szkoły ze środowiskiem i jego potrzebami [104].

Zorganizowano współzawodnictwo klas – konkurs: „Klasa gospodarzem szkoły”. Najlepsze otrzymywały nagrody pieniężne. Młodzież ponadto aktywnie uczestniczyła w przygotowaniu imprez kulturalno-rozrywkowych i apeli szkolnych[105].

Bolączkami zespołu wychowawczego były problemy, jakie sprawiała dorastająca młodzież, przede wszystkim uleganie nałogom przejawiające się w paleniu papierosów, również na terenie szkoły. Zalecenie dyrekcji w tej kwestii brzmiało: nauczyciele na każdej przerwie powinni zaglądać do ubikacji czy za budynek internatu, by schwytać palaczy na gorącym uczynku i surowo za to karać. Problemem było również wyegzekwowanie noszenia przez uczniów mundurków i odpowiednio przytwierdzonych do rękawa wierzchniego okrycia tarcz szkolnych. Dyżurujący na boisku szkolnym przed lekcjami nauczyciele bardzo skrupulatnie sprawdzali, czy tarcza przyszyta jest należycie – często, niestety, ledwo trzymała się w trzech punktach lub, o zgrozo, przymocowana była agrafką!

Dyscyplinowaniu niesfornej młodzieży miały służyć „Zeszyty uwag o uczniach”. Nie dokonywano tam jednak zbyt wielu wpisów – czy był to wynik ogromnego serca i tolerancji ze strony wychowawców, czy efekt wspaniałego wychowania młodzieży? Prawda zapewne leży pośrodku. W ocenie pracy dokonywanej okresowo przez dyrekcję stwierdzano, bowiem, iż wychowawcy na ogół dobrze znają swoich podopiecznych, zaś kontakt z rodzicami mają dobry[106].

Wychowanie młodzieży we wszystkich okresach PRL nie mogło pozostawać w oderwaniu od ideologii. Kalendarz uroczystości szkolnych był wypełniony przez rocznice narzucane przez władze:  rewolucji październikowej, powstania Armii Czerwonej, śmierci gen. K. Świerczewskiego, powstania MO i SB, Święta Pracy, Dnia Zwycięstwa. Szkoła uczestniczyła w Dniach Filmu Radzieckiego czy w eliminacjach do Festiwalu Piosenki Radzieckiej[107].

 Treści związane z tymi rocznicami miały zawierać ścienne gazetki klasowe.  Młodzież z ironią traktowała to PRL-owskie świętowanie i w latach osiemdziesiątych przygotowała np. gazetkę klasową poświęconą 66 rocznicy powstania Armii Czerwonej[108]. Różnie bywało z aktualnością, a i jakość pozostawiała niekiedy wiele do życzenia, chodzi szczególnie o gazetki na górnym korytarzu i w budynku internatu, gdzie uczniowie uprawiają szczególnego rodzaju samorodną twórczość – brzmiał jeden z zapisów protokołu z posiedzenia Rady Pedagogicznej z 1983 roku. Jakiego rodzaju była to twórczość, pamiętają jeszcze zapewne absolwenci uczęszczający w tamtych czasach do naszego liceum.

Indoktrynacja grona pedagogicznego odbywała się podczas szkoleniowych posiedzeń Rad Pedagogicznych,  obok referatów poruszających zagadnienia wychowawcze i dydaktyczne, troszczono się:

O dalszy rozwój socjalistycznej Ojczyzny, rozważano Węzłowe problemy VIII Zjazdu PZPR, Rolę RWPG w rozwoju gospodarczym krajów wspólnoty socjalistycznej, Miejsce Polski w najnowszych dziejach Europy, Samorządność szkoły jako zasadę socjalistycznego systemu wychowawczego, Kształtowanie socjalistycznych postaw młodzieży w szkole w warunkach walki ideologicznej, Robotniczą i chłopską walkę o wyzwolenie społeczne i narodowe jako podstawę kształtowania świadomości historycznej młodzieży w procesie dydaktyczno-wychowawczym.

Ideologia socjalistyczna nie  przysłoniła jednak innych obszarów działań szkoły. Na posiedzeniach Rady omawiano tematy  naprawdę ważne – dotyczące wychowywania i kształcenia, takie jak: Kultura pracy umysłowej, Rodzina współczesna i jej znaczenie jako środowiska wychowawczego,  Partnerstwo wychowawcze młodzieży – utopia czy szansa?, Wzorzec osobowy nauczyciela[109].

Było miejsce dla wartości ponadczasowych - wychowania patriotycznego - od uroczystego rozpoczęcia roku szkolnego, którego integralną część stanowiło ślubowanie uczniów klas pierwszych i wręczenie im tarcz, poprzez nadanie odpowiedniej rangi imprezom związanym z rocznicami ważnych wydarzeń i świętami narodowymi, obchody Dnia Patrona Szkoły po uroczyste pożegnanie absolwentów.  Szkoła oddziaływała na sferę intelektualną i emocjonalną młodzieży, kształtowała poszanowanie dla symboli narodowych[110].

   Obraz trudnego dla szkoły okresu uzupełniały spostrzeżenia wizytacji Kuratorium Oświaty i Wychowania w Zamościu, która miała miejsce w roku szkolnym 1982/1983. Pracownicy Kuratorium zarzucili gronu pedagogicznemu mało intensywną działalność ideologiczno-polityczną i propagandową, natomiast pracę szkoły oceniono na ocenę dobrą. Dostrzeżono jednak wzrost poziomu nauczania mierzonego odsetkiem absolwentów kontynuujących naukę na studiach - wynik 70% plasował naszą szkołę w czołówce województwa zamojskiego; poprawiły się również wyniki klasyfikacji i egzaminów maturalnych[111].

W końcu lat osiemdziesiątych nastąpiły zmiany w kwestiach dydaktyki: w roku szkolnym 1986/87 wprowadzono cztery (z dziesięciu) uzupełniających przedmiotów: wiedzę o prawie, informację naukową, informatykę i ochronę środowiska, a w roku następnym -  w ramach rozwijania zainteresowań naukowych i technicznych -  zorganizowano ponadplanowo koło informatyki, pracujące z mikrokomputerem.

Szkoła mogła pochwalić się kolejnymi sukcesami: sprawność nauczania za lata 1981-1987 osiągnęła 93% - był to najwyższy wskaźnik w województwie zamojskim. Również wysoki wskaźnik stanowił odsetek absolwentów, którzy dostali się na studia - wynosił on 64%.

Szkoła utrzymała ciągłość uczestnictwa w olimpiadach przedmiotowych na szczeblu okręgowym i centralnym z geografii i biologii; młodzież osiągała wysokie wyniki również na olimpiadach z innych przedmiotów. Duże zasługi należy przypisać  nauczycielom, którzy swoją pasją potrafili zarazić młodzież, starali się emocjonalnie zaangażować do działalności naukowej i zachęcić do efektywnej pracy[112].

Wyniki klasyfikacji w omawianym okresie przedstawiały się następująco:

Wyniki egzaminów maturalnych prezentuje tabela:

Dydaktyka i wychowanie po 1989 roku

Po upadku komunizmu, nowy rok szkolny 1989/1990, w wolnym już kraju, rozpoczęto od zmian[113]. Przede wszystkim
w kwestii ideologii - zrezygnowano z obchodów uroczystości narzucanych przez władze. W ustalonym kalendarium uroczystości na nowy rok szkolny 1989/1990 znalazły się:

     - Święto Patrona Szkoły,

     - Kwiecień Miesiącem Pamięci,

     - tradycje walk Wojska Polskiego,

     - Dzień Edukacji Narodowej,

     - rocznica Konstytucji 3 Maja,

     - rocznica Odzyskania Niepodległości.

Liczba organizacji szkolnych uległa zmniejszeniu; w tym przełomowym roku szkolnym działały jedynie:

     - SKS – pod opieką A. Weremko,

     - PCK – M. Muzyczuk,

     - ZHP – szczątkowa działalność tylko w klasie Z. Bałszana,

     - Młodzieżowe Koło TRH (d. OHP) - Z. Drewnik,

     - LOP – M. Wachowski,

                -             SKKT – Z. Krawczuk, Z. Drewnik.

Plany pracy realizowane były w zespołach przedmiotowych oraz
w zespołach wychowawców klas. Początkowo kontynuowały swoją działalność zespoły przedmiotów humanistycznych oraz matematyczno-przyrodniczych, do których dołączono następnie zespół wychowania fizycznego i przedmiotów artystycznych, natomiast od roku szkolnego 2005/2006 funkcjonują: zespół humanistyczny; języków obcych, matematyczno-przyrodniczy i sportowy. Ich działania sprowadzają się do sfery dydaktycznej – pracy nad podnoszeniem poziomu nauczania i inspirowania młodzieży do udziału w olimpiadach i konkursach przedmiotowych. To również przygotowanie uczniów do nowej matury – zajęcia dodatkowe z przedmiotów maturalnych przez nauczycieli poszczególnych przedmiotów prowadzone są społecznie w ramach zajęć pozalekcyjnych oraz praca kółek zainteresowań. Interesującymi formami aktywizacji uczniów stały się sesje naukowe, przygotowywane z okazji rocznic wydarzeń historycznych, i literackich. Pod kierunkiem nauczycieli młodzież przygotowała, a następnie wygłosiła na forum szkoły, referaty poświęcone między innymi:

u 60 rocznicy agresji radzieckiej na Polskę,

u 210 rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja,

u 140 rocznicy Powstania Styczniowego,

u 85 rocznicy odzyskania Niepodległości,

u 210 rocznicy Powstania Kościuszkowskiego,

u 60 rocznicy Powstania Warszawskiego.

Twórczości poetów i pisarzy polskich poświęcone były między innymi:

u sesja naukowa „Zaproszenie do Soplicowa”,

u lekcja otwarta – prezentacja fragmentów sztuki „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego.

Większości sesji towarzyszyła tematyczna część artystyczna, przygotowana przez młodzież pod kierunkiem nauczycieli języka polskiego. Nad oprawa plastyczną czuwała Anna Jańczuk – nauczycielka wiedzy o kulturze, plastyki i techniki.

W ramach Alertu Ekologiczno-Zdrowotnego uczniowie klas trzecich gimnazjum przygotowali prezentację multimedialną na temat: Wpływ promieniowania elektromagnetycznego na organizm ludzki.

Uczniowie naszej szkoły uczestniczyli również w  sesjach naukowych o wymiarze ogólnopolskim czy międzynarodowym. Reprezentanci młodzieży z nauczycielami przedmiotu byli obecni na przykład podczas premiery „Wesela” w Teatrze Narodowym w Warszawie, na konferencji poświęconej „Dzieciom Zamojszczyzny” w 2002 roku w Zamościu, czy międzynarodowej konferencji historycznej „Akcja Reinhardt” w Lublinie, poświęconej zagładzie Żydów w Generalnym Gubernatorstwie.

Formami aktywizującymi uczniów stały się zajęcia otwarte, przygotowane w oparciu o program blokowego nauczania przedmiotów humanistycznych w gimnazjum, takie jak:

u dzień kultury starożytnej Grecji,

u dzień kultury średniowiecza,

u dzień kultury renesansu.

W efekcie współpracy nauczycieli historii z Instytutem Pamięci Narodowej w szkole gościła ogólnopolska wystawa „Stan wojenny – spojrzenie po 20 latach”. Uroczyste otwarcie dla szkół z powiatu hrubieszowskiego miało miejsce w listopadzie 2002 roku. Wystawę w ciągu trzech tygodni zwiedzili uczniowie szkół średnich i gimnazjów z terenu miasta i powiatu hrubieszowskiego.

Uczniowie mają możliwość realizowania swoich zainteresowań techniczno-muzycznych uczestnicząc w tworzeniu od podstaw, a następnie przygotowując programy Szkolnego Radia Twoich Marzeń pod opieką Stanisława Nowaka (od 2007 roku wraz z Dorotą Sędłak) . Radio obecne jest na uroczystościach szkolnych i w środowisku lokalnym.

W szkole działa również radiowęzeł, dzięki któremu istnieje możliwość nadawania audycji przygotowanych z okazji niektórych uroczystości szkolnych, czy muzyki podczas przerw. Uczniowie redagują gazetkę szkolną. W  ostatnich latach ukazywały się: „Stasiek”, nad której zespołem redakcyjnym pieczę sprawowała Barbara Wierzchowska, a następnie „Klaps” pod patronatem  Anny Jaśków.

Istotną rolę w procesie dydaktyczno-wychowawczym szkoły odgrywają wycieczki klasowe o charakterze turystyczno-krajoznawczym i edukacyjnym, organizowane według zaplanowanego na początku roku szkolnego, harmonogramu. Uczniowie maja możliwość systematycznego poznawania bliższych i dalszych zakątków kraju. Cel edukacyjny i kulturowy realizują również wyjazdy zagraniczne.

Młodzież naszej szkoły rokrocznie uczestniczy we wrześniowych zajęciach organizowanych przez wyższe uczelnie w ramach Lubelskiego Festiwalu Nauki. Tradycją ostatnich kilkunastu lat stały się regularne wyjazdy na spektakle teatralne.

Dużą uwagę przywiązuje się do zagadnień preorientacji zawodowej uczniów klas maturalnych, co znalazło odzwierciedlenie w specjalnie pod tym kątem dobieranej tematyce godzin wychowawczych oraz w cyklu spotkań młodzieży z ciekawymi ludźmi. Zapraszano przedstawicieli poszczególnych zawodów, m.in. dziennikarza radiowego, prawnika, zawodowego wojskowego, policjanta, pracownika Urzędu Skarbowego.

W ramach samokształcenia nauczycieli - wychowawców przygotowywano i wygłaszano referaty: Stres – sposoby radzenia sobie ze stresem, Sposoby rozwiązywania konfliktów klasowych Przezwyciężanie trudności z utrzymaniem właściwej frekwencji, Podniesienie wyników nauczania.

Nauczyciele działają w ogólnopolskich stowarzyszeniach; Barbara Wierzchowska od 1996 roku uczestniczy systematycznie w wakacyjnych seminariach naukowych organizowanych przez Instytut Badań Literackich, w ramach Stowarzyszenia Nauczycieli Humanistów Prowincja.

Spośród wychowawców została wyłoniona komisja stypendialna.

Pracę zespołu wychowawców wspierają: pedagog szkolny i pielęgniarka szkolna, zaś z zewnątrz - pracownicy Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Hrubieszowie. W ramach tego współdziałania klasy licealne i gimnazjalne uczestniczyły w programach profilaktycznych: „Lot tak, odlot nie” – ukazującym problem uzależnienia od narkotyków, w programie poruszającym problem uzależnienia od alkoholu – „NOE” oraz „Uwaga! Sekty”. Zajęcia prowadzone były przez grupę Sławomira Grzegorka z ośrodka NOE w Łodzi. Klasy gimnazjalne zostały objęte programem „Bezpieczny powiat”, w ramach którego rokrocznie odbywają się spotkania z funkcjonariuszami Policji, Straży Granicznej i Straży Pożarnej. Tematyce uzależnienia od narkotyków poświęcony był happening przygotowany przez młodzież ze wspólnoty RUAH, pod kierunkiem ks. Tomasza Źwiernika z Zamościa.

Działalność wychowawców gimnazjum polegała na aktywizowaniu  uczniów w pracach na rzecz szkoły i środowiska; propagowania zdrowego stylu życia i dbałości o stan lokalnego środowiska naturalnego. W ramach Alertu Ekologiczno - Zdrowotnego,  którego uczniowie zorganizowali m.in. zbiórkę makulatury oraz konkursy plastyczne – „Ekotorba”, „Ramki ekologiczne”. Za pieniądze uzyskane ze zbiórki makulatury  odnowiono i doposażono pracownię geograficzną.

Klasy gimnazjalne uczestniczyły w ogólnopolskim turnieju gimnazjów „Gimnazjada 2002” w Lublinie, w którym zdobyły IV miejsce.
W szkolnej drużynie znaleźli się, obok młodzieży, przedstawiciele rodziców i nauczycieli.

W obydwu szkołach: liceum i gimnazjum dużą uwagę przywiązuje  się  na działalność na rzecz środowiska i lokalnej społeczności. Od lat nasi uczniowie uczestniczą w akcjach charytatywnych, przygotowując w okresie przedświątecznym paczki mikołajkowe dla dzieci z ubogich rodzin z terenu miasta i powiatu we współpracy z Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej. Młodzież współpracuje z Fundacją Jerzego Owsiaka, uczestnicząc rokrocznie w zbiórce pieniędzy na rzecz Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Uczniowie włączają się również w akcję „Pomóż dzieciom przetrwać zimę”, organizowaną przez Polskie Radio Lublin oraz działania prowadzone przez PCK.

W ostatnich latach w szkole działały organizacje: Samorząd Uczniowski, Liga Ochrony Przyrody, Polski Czerwony Krzyż, Klub Europejski oraz Związek Harcerstwa Polskiego.

W szkole funkcjonują również zespoły nauczycielskie: do aktualizacji dokumentów szkolnych; mierzenia jakości pracy szkoły; promocji szkoły; układania tygodniowego rozkładu zajęć i przydziału sal lekcyjnych; układania planu dyżurów; opracowania Planu Pracy RP i harmonogramu uroczystości szkolnych; Rocznego Planu Rozwoju Szkoły oraz komisje: socjalna i BHP.

W dążeniu do podniesienia poziomu nauczania oraz spełnienia oczekiwań nowych pokoleń uczniów pojawił się nowe profil -   matematyczno-informatyczny z grafiką komputerową; biologiczno-chemiczny wzbogacono o ekologię; humanistyczny został rozszerzony o wiedzę o kulturze; kierunek ogólny z rozszerzonymi programami w zakresie geografii. Wprowadzono ponadto od 2002 roku nowy przedmiot o nazwie podstawy przedsiębiorczości. Dla uczniów
o zainteresowaniach politechnicznych prowadzone były społecznie dodatkowe zajęcia z podstaw automatyki, bardzo przydatne jak się okazało, na studiach, zwłaszcza, że zostały one ujęte na świadectwie końcowym.

Innowacje wprowadzano również w gimnazjum, gdzie początkowo eksperymentalnie w jednej klasie, a następnie w pozostałych wprowadzono nauczanie blokowe przedmiotów humanistycznych: jęz. polskiego, historii, wos, sztuki, filozofii i religii w oparciu o podręcznik WSZ PWN „Świat człowieka”. Nowy program, wymagający kreatywności tak ze strony nauczycieli jak i uczniów, oraz korelacji międzyprzedmiotowej, przyczynił się do podniesienia wyników egzaminów gimnazjalnych[114].

Młodzież liceum i gimnazjum uczestniczy rokrocznie w różnego rodzaju konkursach i olimpiadach przedmiotowych, m. in.: „Stanisław Staszic i jego epoka”, „Ojczyzna moich przodków – Wołyń”, wojewódzki konkurs literacki „Ulubione strofy”, „Laureaci Nagrody Nobla”, „Debiut poetycki” – konkurs organizowany przez WDK w Zamościu, konkurs wiedzy o Mickiewiczu, konkurs recytatorski, międzyszkolny Turniej Poetycki, Wojewódzki Konkurs Recytatorski im. Bolesława Leśmiana, Ogólnopolski Konkurs Recytatorski, Regionalny Konkurs Języka Polskiego, Konkurs Norwidowski, Konkurs Języka Rosyjskiego, Konkurs Historyczny z okazji 600-lecia Hrubieszowa, Konkurs Recytatorski, Międzyszkolny Konkurs Kulturoznawczy, Wojewódzki Konkurs Ortograficzny, Ogólnopolski Konkurs Recytatorski.

Uczniowie naszej szkoły byli nagradzani za udział w innych przedsięwzięciach, np.:

    * Marlena Brzoza – za pracę na temat samorządności szkolnej została wyróżniona przez MEN – autorka wzięła udział w Sejmiku Dzieci i Młodzieży w Dniu Dziecka w Sejmie RP w 1997 roku;

    * Kamil Szeląg i Karol Mazur – w oparciu o prace na temat globalizacji, wyłonieni spośród kilkudziesięciu uczniów szkół Zamojszczyzny reprezentowali szkołę w Sejmie Dzieci i Młodzieży
w Dniu Dziecka w Sejmie RP w 2007 roku;

    * w konkursie pod patronatem eurodeputowanego Z. Zalewskiego zwyciężyli Tomasz Woźniak i Marcel Klocek, którzy w nagrodę wyjechali do Brukseli w 2007 roku.

Uczniowie naszej szkoły sięgali po najwyższe nagrody – stypendia prezesa Rady Ministrów i ministra Edukacji Narodowej. W ostatnich latach wśród stypendystów prezesa Rady Ministrów znaleźli się m.in.: Justyna Leszczuk, Katarzyna Kiszko, Katarzyna Patro, Piotr Spyra, Katarzyna Gierbienis i Ilona Gęśla. Stypendiami MEN zostali wyróżnieni: Norbert Franke, Piotr Spyra, Katarzyna Patro, Dorota Rusiecka i Karol Stawicki. Szczególnie uzdolnieni znaleźli się pod opieką Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci Zdolnych: w 1991 roku Grzegorz Mizerski, w 1993 roku Norbert Franke, w 1997 roku - Łukasz Jasina i Anita Hutarz.

Sukcesy uczniów, stanowiące jednocześnie potwierdzenie wysokich osiągnięć szkoły w sferze dydaktycznej, znajdowały odzwierciedlenie
w rankingach regionalnych i ogólnopolskich.

Uczniowie liceum - finaliści, laureaci i wyróżnieni w olimpiadach i konkursach na szczeblu ogólnopolskim:

 Nasi uczniowie mogą się pochwalić osiągnięciami również w bieżącym, roku szkolnym 2007/2008  nie znane są jeszcze ostateczne wyniki - eliminacje centralne odbędą się w maju i czerwcu. Do eliminacji centralnych zakwalifikowali się licealiści: Jacek Kurzydłowski (uczeń A. Michalczuk) w Olimpiadzie Wiedzy Ekologicznej, Joanna Folusz (uczennica s. Wiktorii Jakubczak) w Konkursie Wiedzy Biblijnej.

Anna Kopeć, (uczennica E. Wolańczuk)  finalistka Ogólnopolskiego Konkursu Historycznego; uczniowie M. Krasińskiego: Aleksandra Mardofel, Tomasz Woźniak, Kamil Szeląg -  laureaci i Sebastian Malinowski – finalista Konkursu Matematycznego Szkół Ponadgimnazjalnych przeprowadzonego w Instytucie Matematyki UMCS w Lublinie.

Gimnazjaliści: Maria Prus - uczennica kl. IIIag (uczennica ks. M. Tworka) została laureatką, a Izabela Poleszak (uczennica W. Borkowskiego) finalistką eliminacji dieczjalnych XV Konkursu Wiedzy o Biblii i Historii Kościoła; Agata Płoszaj uczennica kl. IIcg i Agata Kicun uczennica kl. IIIag (uczennice Cz. Semczuk) zostały laureatkami konkursu matematycznego "ZAGIMAK"; Paulina Bojarczuk - uczennica kl. IIIbg (uczennica K. Baran) zajęła 14 miejsce w ogólnopolskim konkursie j. niemieckiego MIX. Iga Stankiewicz (uczennica D. Sędłak) - laureatka Ogólnopolskiej Olimpiady Przedmiotowej z Języka Polskiego.Wojciech Błaszczuk z klasy IIIbg został laureatem IV Regionalnego Konkursu Informatycznego @LGORYTM. Opiekunem ucznia jest  A. Sala.

Uczniowie gimnazjum - finaliści, laureaci i wyróżnieni w olimpiadach i konkursach na szczeblu wojewódzkim:

W rankingu na najlepsze liceum Rzeczpospolitej i Perspektyw
w 2004 roku – wśród ponad 6000 liceów ogólnokształcących (utworzonych przed 1990 roku) nasze LO znalazło się na 305 miejscu, zajmując 20 miejsce w województwie lubelskim. W analizach robionych przy MEN w 2004 roku nasze liceum znalazło się wśród 158 najlepszych szkół w kraju[115].

 Egzaminy maturalne

# nowa matura

 Analiza ostatniego egzaminu „starej matury” – 2004.

    * średnia z części pisemnej – 4,2:

      jęz. polski – 4,16; historia – 4,48; matematyka – 4,7; biologia – 4,28; geografia – 4,0; jęz. angielski – 5,0; jęz. niemiecki – 3,5; chemia – 4,5;

    * średnia z części ustnej – 4,77:

      jęz. polski – 4,85; historia – 4,79; matematyka – 4,68; biologia – 4,43; geografia – 4,56; jęz. angielski – 4,47; jęz. rosyjski – 4,97; jęz. niemiecki – 4,59; chemia – 4,5; fizyka – 5,0; chemia – 5,3; wos – 5,0; informatyka – 6,0; j. łaciński – 6,0.

 Nowa matura po raz pierwszy odbyła się w roku szkolnym 2004/2005. Wyniki ustnej matury:

- do części ustnej z języka polskiego przystąpiło 164 uczniów; maksymalną ilość punktów otrzymało 80 osób;

    - język angielski – 97 zdających część ustną na poziomie podstawowym, 16 na rozszerzonym, 5 jako przedmiot dodatkowy – 8 osób maksymalną ilość punktów;

    - język rosyjski – 47 osób na poziomie podstawowym, 4 na rozszerzonym; maksymalna ilość punktów – uzyskało 9 osób,

    - język niemiecki – 3 osoby na poziomie podstawowym, 2 na rozszerzonym.

Część pisemna – język polski na poziomie rozszerzonym zdawało 59 osób; matematyka – 59 zdających; 12 – poziom podstawowy; 43 rozszerzony obowiązkowy; 4 - jako przedmiot dodatkowy;

język angielski – 113 zdających; 77 – na poziomie podstawowym; 31- jako przedmiot obowiązkowy; 5 - dodatkowy;

informatyka – 7 zdających na poziomie rozszerzonym jako przedmiot dodatkowy; historia – 47 zdających; 20 – poziom podstawowy; 22 – rozszerzony obowiązkowy; 5 – dodatkowy;

biologia – 52 zdających; podstawowy - 8; rozszerzony obowiązkowy – 31; dodatkowy – 13;

geografia – 10 zdających; 2- podstawowy; 5 – rozszerzony obowiązkowy; 3 – dodatkowy;

język niemiecki – 5 osób zdających; 3 – podstawowy; 2- rozszerzony obowiązkowy;

fizyka - 10 zdających na poziomie rozszerzonym jako przedmiot dodatkowy;

wos – 31 zdających; 2- podstawowy; 7 - rozszerzony obowiązkowy; 22 – dodatkowy;

chemia – 25 zdających; 3 – podstawowy; 8 - rozszerzony obowiązkowy; 14 dodatkowy;

historia sztuki - 1 rozszerzony obowiązkowy; język rosyjski – 51 zdających; 33- podstawowy; 18 - rozszerzony obowiązkowy.

Przedmioty dodatkowe zdawały 83 osoby; rozszerzone obowiązkowe – 227 osób.

Wyniki klasyfikacji w liceum w latach 1991-2007

* uczniowie ze średnią oceną przynajmniej 4,75

Wyniki klasyfikacji w gimnazjum w latach 2001-2007

Analiza egzaminów gimnazjalnych

* –  por.: www.scholaris.pl

Realizując życzenia wypowiedziane przez dyrektora Dacę – kolejne pokolenia absolwentów, wyruszających w świat, niosły imię szkoły w najdalsze jego zakątki, Rozsławiali stare mury swoimi dokonaniami w różnych dziedzinach wprowadzając w czyn myśl patrona szkoły, ks. Stanisława Staszica być narodowi użytecznym.  Wśród naszych absolwentów znajdują się zarówno ludzie pełniący wysokie, odpowiedzialne funkcje państwowe, prawnicy, lekarze, wojskowi, ludzie nauki, jak też ci, o których może nie słyszał wielki świat, niemniej jednak wspaniali obywatele naszego kraju, solidnie wykonujący swoje obowiązki. Absolwenci wstydu swojej szkole nie przynieśli, nie przysparzają jej również ci, którzy są jej uczniami obecnie i reprezentują szkołę w ogólnopolskich konkursach i olimpiadach przedmiotowych, zajmując niejednokrotnie wysokie miejsca. Podtrzymują jej  dobre imię  - całe rodziny związały swoje losy ze szkołą: uczą się w niej kolejne pokolenia.

Opozycja uczniowska

      Prawdziwe oblicze władzy ludowej ukazało się – po okresie utajenia w początkowych latach po zakończeniu II wojny światowej - w momencie pełnego przejęcia władzy przez komunistów w 1947roku.  Zaniechano gry pozorów, ideologia otwarcie ingerowała  w  życie społeczeństwa, również w edukację. Młodzież - bystrzy obserwatorzy życia, szczególnie wyczulona na prawdę, reagowała spontanicznie.  Na terenie całego kraju powstawały organizacje opozycyjne wobec władz; były obecne również na terenie naszej szkoły.

Polska Młodzież Walcząca

Tajna organizacja, którą utworzyli uczniowie Gimnazjum Ogólnokształcącego w 1948 roku. Wśród założycieli byli: Jerzy Wachowski (przywódca), Andrzej Cyprys i Jerzy Szadowski. Wsparcie duchowe mieli ze strony matematyka, profesora Piotra Trusa.

Podstawowymi formami działalności PMW były: tzw. mała dywersja polegająca m.in. na akcji rozprowadzania ulotek i plakatów antyrządowych na terenie miasta i okolic. Przeprowadzono kilkadziesiąt takich akcji; wysyłano też listy z pogróżkami do osób związanych z lokalnym aparatem władzy.

Członkowie organizacji posiadali broń, która służyła ochronie podczas przeprowadzania akcji w terenie. Na szczęście nigdy jednak nie zaistniała konieczność jej użycia. Na terenie szkoły celem ich działań było systematyczne rozbijanie od wewnątrz szkolnej organizacji ZMP. Jedyną skuteczną drogą było po prostu przeniknięcie do organizacji. Swoista dywersja zaczęła przynosić spodziewane efekty, kiedy do kierownictwa ZMP w szkole wszedł Jerzy Wachowski. Nowy wiceprzewodniczący doprowadził do wyraźnego ożywienia działalności organizacji - dotyczyło to zdecydowanego zwiększenia liczby wyjazdów ZMP-owców w teren, co przyczyniło się
z kolei do znacznego pogorszenia ich ocen z poszczególnych przedmiotów.

PMW utrzymywała kontakt z działającą w hrubieszowskim Liceum Mechanicznym Podziemną Organizacją Młodzieży Polskiej.

Przez dłuższy czas członkowie organizacji byli nieuchwytni. Na ślad ich działalności funkcjonariusze UB wpadli dopiero przy okazji zmasowanych akcji skierowanych przeciwko aktywnie działającym w okolicach Hrubieszowa oddziałom podziemia zbrojnego spod znaku WiN. Aresztowani zostali m.in.: Jerzy Wachowski, Andrzej Cyprys, Jerzy Szadowski, Danuta Górska i Ryszard Płonkowski. W wyniku śledztwa członkowie organizacji otrzymali wyroki w wysokości od dwóch do ośmiu lat więzienia. Karę odbywali w obozie dla młodocianych więźniów w Jaworznie, zorganizowanym na miejscu byłej filii KL Auschwitz[116]. Jerzy Wachowski jest autorem motta znajdującego się na pomniku młodocianych więźniów politycznych w Jaworznie: Wolność można odzyskać, Młodości – nigdy[117].

Uczniowski Komitet Odnowy Społecznej

Ta  samorządna i niezależna organizacja działała w szkole na początku lat osiemdziesiątych, na mocy porozumienia z ministrem oświaty i wychowania, o którym informowała prasa młodzieżowa - „Na przełaj”. Dyrektor szkoły stwierdził, że decyzja  ministra podana w prasie w formie wywiadu nie jest podstawą prawną umożliwiającą działalność UKOS bowiem szkoła nie otrzymała żadnych wytycznych w tej sprawie. Nauczyciele stwierdzili, że młodzież powinna działać w oparciu o odnowione harcerstwo i samorząd i nikt im nie przeszkadza, by odnowili istniejące organizacje [118].

Organizacje szkolne

Samorząd Uczniowski

Podstawowe cele, jakie stawiał sobie Samorząd Uczniowski, sprowadzały się do najszerzej pojętego uczestniczenia w życiu szkoły: poszczególne sekcje odpowiadały praktycznie za całokształt życia szkolnego: od organizowania różnego rodzaju uroczystości szkolnych, przez pomoc koleżeńską i kwestie socjalno-bytowe, urządzanie imprez o charakterze rozrywkowym po pracę w środowisku.

W ramach samorządu w latach czterdziestych i pięćdziesiątych działały: samopomoc uczniowska – pod opieką Tadeusza Grodyńskiego, zespół młodzieży – prowadzony przez Konstantego Alichniewicza, sekcja kulturalno-artystyczna oraz sekcja nauki – pod kierownictwem Karola Nemetti od 1954/55. Sekcja nauki organizowała pomoc koleżeńską dla uczniów mniej zdolnych, ale zasługujących na to w klasach IX i X; kulturalno-artystyczna m.in. wyjścia do kina; współorganizowała ponadto uroczystości szkolne. Ukształtowały się również sekcje: kulturalno-oświatowa, naukowa i gospodarcza.

W początkowym okresie – budowania socjalizmu, dużą uwagę przywiązywano do pracy społecznej, na rzecz gospodarki narodowej. Samorząd był odpowiedzialny za pozyskiwanie surowców wtórnych i rokrocznie organizował zbiórkę makulatury, starając się wykonać plan, a nawet – co w systemie gospodarki planowej było powszechne - przekroczyć go. Jak w I okresie roku szkolnego1960/1961, kiedy wykonano plan w 200% gromadząc 830 kg makulatury. Dużą rolę odgrywała sekcja pomocy koleżeńskiej udzielając pomocy uczniom słabszym – czym przyczyniano się do podniesienia poziomu nauczania i liczby uczniów promowanych do następnej klasy.

Dużą rolę odgrywała Samopomoc Uczniowska, organizacja działająca przy samorządzie szkolnym, która pracowała w ramach sekcji:

     - imprezowej, odpowiadającej za organizowanie uroczystości szkolnych,

     - literacko - odczytowej - przygotowującej i wygłaszającej odczyty z różnych dziedzin raz w miesiącu,

     - świetlicowej[119] - jej członkowie brali czynny udział w organizowaniu świetlicy, która następnie została wyposażona w zestaw gier: szachów, warcabów, domino, ping-ponga, zaprenumerowano też czasopisma,

     - samopomocowej, której członkowie zajmowali się organizowaniem pomocy w nauce uczniom słabszym.

Organizacją stowarzyszoną z samorządem było również Koło Artystyczne funkcjonujące pod opieką prof. Ireny Skrobiszewskiej. Tworzyły je dwie grupy: teatralna i taneczna.  W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych koło uświetniało swoimi występami niemal wszystkie uroczystości szkolne.

Samorząd pełnił w gruncie rzeczy rolę pośrednika między młodzieżą szkolną a gronem pedagogicznym i dyrekcją. I mimo, iż jego działania podlegały kontroli, chociażby ze strony opiekuna czy dyrekcji, starano się stworzyć sytuację, w której młodzież rzeczywiście czułaby się współgospodarzem szkoły. Z pewnością temu celowi miał służyć, zorganizowany w 1980r. Sejmik Młodzieży: „Wkład młodzieży w realizację programu wychowawczego szkoły”. Samorząd wspierał pracę pedagogów inicjując akcje, mające na celu utrzymanie porządku i podniesienia estetyki sal lekcyjnych inicjując współzawodnictwo między klasami.  Akcja  pod hasłem: „Klasa gospodarzem szkoły” trwała przez kilka lat . Przedstawiciele samorządu uczestniczyli w przyznawaniu stypendiów. Jego zadaniem było też utrzymanie porządku – uczniowie pełnili dyżury podczas imprez, które współorganizował. W ramach rozwijania działalności w środowisku nawiązano współpracę z Młodzieżowym Samorządem Osiedlowym przy ul. Polnej oraz z placówką kulturalno-oświatową Spółdzielni Mieszkaniowej „Słoneczko” (miało powstać centrum skupiające uczniów z różnych szkół wokół spraw sportu, rekreacji, turystyki, oświaty i kultury). Samorząd prowadził w latach 1973-1986 Specjalną Księgę Protokołów Posiedzeń Samorządu Szkoły.

Samorząd Uczniowski odpowiadał za organizację wielu uroczystości szkolnych. Do najważniejszych należały:

u uroczyste przyjęcie uczniów klas pierwszych połączone ze ślubowaniem,

u otrzęsiny klas pierwszych,

u zabawy choinkowe,

u Pierwszy Dzień Wiosny,

u Dni Młodzieży, Żakinada,

u Dzień Patrona Szkoły,

u Dzień Samorządności,

u wieczorki klasowe,

u pożegnanie klas maturalnych.

Po 1989 roku zakres zadań samorządu uległ rozszerzeniu. W planie jego pracy znalazły się nowe przedsięwzięcia. Reprezentanci samorządu oraz poczet sztandarowy systematycznie uczestniczyli w obchodach (niedozwolonych w okresie PRL i połączonych często z mszą świętą), uroczystości: rocznicy agresji radzieckiej na Polskę, dnia Niepodległości, czy rocznicy Konstytucji 3 Maja. Samorząd reprezentował szkołę w uroczystościach kościelnych – podczas sprowadzenia obrazu Matki Boskiej Sokalskiej do Hrubieszowa i w IX Forum Młodych w Kościele Garnizonowym w 2003 roku; uczestniczył  też 7 października 2002 roku w uroczystościach 588 rocznicy zawarcia unii horodelskiej w Horodle.

Innymi przejawami aktywności samorządu na forum szkoły i w środowisku było:

u koordynowanie akcji „Pomóż Dzieciom Przetrwać Zimę”,

u „Góra grosza” - zbiórka pieniędzy na rzecz najuboższych ośrodków wychowawczych i nowopowstających domów dziecka,

u pomoc w organizowaniu koncertów muzyków z Filharmonii Lubelskiej,

u organizowanie i koordynowanie akcji robienia zdjęć klasowych – wynajęcie fotografa, koordynacja akcji,

u organizowanie „Mikołajek” szkolnych połączonych z rozdawaniem przez Św. Mikołaja słodyczy,

u Mikołajkowy Dzień Łasucha – sprzedaż ciasta przygotowanego przez kl Id pod op. A. Jaśków w 2005 roku,

u Dzień Wiosny – konkursy z nagrodami, zabawy, muzyka, przedstawienie dla uczniów liceum,

u akcja „Kfiatószek” - dbałości o wygląd i estetykę sal lekcyjnych,

u organizowanie dyskotek m.in. z okazji Dnia Chłopaka, Andrzejek,

u uczestnictwo przedstawicieli w sesji Parlamentu Dzieci i Młodzieży Województwa Lubelskiego,

u koordynowanie zbiórki pieniędzy na przeszczep szpiku kostnego dla ucznia Zespołu Szkół Mechanizacji Rolnictwa w 2002 roku,

u spotkania z Jarosławem Wajkiem w HDK i spotkania z młodzieżą ze wspólnoty RUAH w 2003 roku,

u samorząd odpowiadał za nagłośnienie imprez szkolnych,

u pieniądze uzyskane jako dochód z organizowanych imprez wykorzystywano m.in. na zakup okazjonalnych wiązanek kwiatów, słodyczy, współfinansowanie niektórych przedsięwzięć, np. koncertów filharmonii, zakup nagród książkowych dla uczniów za zwycięstwo w konkursach z okazji Dnia Wiosny czy za pracę
w samorządzie.

Opiekunami Samorządu Uczniowskiego byli: F. Żytkiewicz, K. Nemetti, Świech, T. Grodyński, J. Jopek, Edward Łoś, B. Wierzchowska, M. Krasiński, L. Siudyka, H. Kiszko, J. Lis, J. Pudłowska; obecnie:
A. Jaśków, E. Dąbrowska[120].

Koło Odbudowy Warszawy

Zajmowało się przede wszystkim pozyskiwaniem funduszy na rzecz odbudowy stolicy za zniszczeń wojennych. Jego członkowie organizowali akademie poświęcone m.in. rocznicy wyzwolenia Warszawy, zajmowali się kolportowaniem czasopisma ”Stolica” . Działało w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych.[121]

Opiekunki: Eugenia Jęczmieniowska, Zofia Szczupakowska.

Szkolne Koło Towarzystwa
Rozwoju Ziem Zachodnich

Organizacja działająca w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, za główny cel stawiała propagowanie wśród młodzieży szkolnej wiedzy na temat Ziem Odzyskanych. Miały temu służyć m.in. konkursy o tej tematyce, np. zorganizowany w 1962 r. pod hasłem: „Ty
i ziemie zachodnie”. W 1962 roku koło TRZZ liczyło 35 członków[122].

Liga Obrony Kraju

Poprzedniczką organizacji była Liga Przyjaciół Żołnierza, działająca
w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej. Jej zadaniem było przybliżenie młodzieży zagadnień związanych z wojskowością i obronnością kraju. Podjęta została współpraca z jednostką wojskową w Hrubieszowie, w ramach której oficerowie zorganizowali cykl wykładów dla młodzieży[123]. W szkole utworzono sekcję strzelecką, której członkowie uczestniczyli w zawodach LPŻ na szczeblu wojewódzkim.

Działalność Ligi Obrony Kraju polegała przede wszystkim na propagowaniu wiedzy obronnej; jej członkowie w licznych konkursach i zawodach strzeleckich, osiągając wysokie miejsca w skali powiatu, rejonu, województwa i kraju.

Najważniejszymi osiągnięciami członków szkolnego koła LOK były:

u I i II miejsca w eliminacjach wojewódzkich Konkursu Marynistycznego „Polska leży nad Bałtykiem” w 1983 roku,

u II i III miejsca w eliminacjach wojewódzkich Konkursu Marynistycznego w 1984 roku, jedna osoba zakwalifikowała się do eliminacji strefowych,

u XII miejsce w eliminacjach centralnych Konkursu Marynistycznego w 1986 roku, III miejsce na szczeblu wojewódzkim,

u uczestnictwo w konkursie Wiedzy Obronnej – jedna osoba znalazła się w pierwszej dziesiątce finalistów w 1983 roku,                                                              

u II i III miejsce w zawodach „Srebrne Muszkiety” w 1984 roku,

u III miejsce w województwie w zawodach „Sprawni jak żołnierze” w 1985 roku,

- I miejsce w Hrubieszowie, III miejsce w województwie w 1985 roku,

- II i III miejsce na szczeblu wojewódzkim w 1988 roku,

u III miejsce w Zawodach Strzeleckich o Puchar Kuratora w 1988 roku,

u V miejsce dziewcząt w eliminacjach wojewódzkich zawodów „Sprawni jak żołnierze” w 2001 roku,

u VII miejsce w 2001 roku w Mistrzostwach Okręgu Lubelskiego w strzelaniu z broni pneumatycznej.

W 1983 roku urządzono prowizoryczną strzelnicę do strzelania z broni pneumatycznej. Członkowie LOK przygotowywali również uroczystości szkolne z okazji Dnia Wojska Polskiego i Dnia Zwycięstwa.

Organizowano spotkania z oficerami LWP i podchorążymi WAT dla uczniów klas maturalnych w ramach preorientacji zawodowej. Członkowie LOK byli zapraszani do koszar; uczestniczyli w Święcie Pułku.
W ramach współpracy ze szkolną organizacją PCK członkowie LOK przygotowywali w 1989 roku sprzęt dla Drużyny Sanitarnej PCK; włączyli się również do przygotowań do Świąt Bożego Narodzenia uczestnicząc
w kweście ulicznej w ramach akcji „Wigilia dla ubogich w 2001roku”.

W latach osiemdziesiątych liczba członków LOK w szkole wahała się od 130 do 240. Organizacja działała z niewielkimi przerwami: w okresie stanu wojennego i w latach dziewięćdziesiątych.

W związku z wprowadzeniem nowej ustawy o zabezpieczeniu magazynów z bronią i braku funduszy na ten cel, szkoła została zmuszona do przekazania nieodpłatnie broni do Wojewódzkiej Komendy Policji w Lublinie – w związku z tym opiekun koła, R. Harpeniuk postawił w 2001 roku wniosek o rozwiązanie Koła LOK.

Kolejnymi opiekunami LPŻ i LOK byli: Zofia Szczupakowska, Zygmunt Drewnik, Tadeusz Bartnik, Janusz Jędrzejewski, Jan Dobrowolski, Robert Harpeniuk.

Związek Harcerstwa Polskiego

Organizacja harcerska w naszej szkole odrodziła się w roku szkolnym 1944/1945 i praktycznie z marszu włączyła się do pracy w szkole i środowisku. Tworzyły ją: drużyna żeńska pod opieką Ireny Skrobiszewskiej i drużyna męska pod opieką J. Chróściewicza. Działalność harcerzy w początkowym okresie sprowadzała się do pomocy w organizowaniu życia szkolnego po okresie okupacji hitlerowskiej. Harcerki z drużyny im. Królowej Jadwigi zajmowały się na przykład przygotowywaniem drugich śniadań w ramach dożywiania młodzieży szkolnej oraz paczek świątecznych dla żołnierzy hrubieszowskiego pułku.

 Harcerstwo było jedną z prężniej działających organizacji w szkole. Obydwie drużyny, oprócz pracy wybitnie szkoleniowej, uczestniczyły w organizowaniu obozów, rajdów, biwaków i ognisk. Brały udział w konkursach, m.in. w konkursie „Tropem Puchacza” w 1960 roku. Harcerze zorganizowali kurs ruchu drogowego, kurs motorowy; byli współorganizatorami wielu uroczystości szkolnych. Podejmowali akcje na rzecz środowiska.

Mimo, iż organizacja harcerska podlegała ideologizacji, działania harcerzy zawsze prowadziły do czynienia dobra. Organizacja była widoczna w środowisku i szkole.

W latach siedemdziesiątych i na początku lat osiemdziesiątych działała w szkole Harcerska  Służba Polsce Socjalistycznej – drużyna starszoharcerska. W 1981 roku szkolnym szczep liczył 412 harcerzy w 19 drużynach. W tym okresie w szczepie działały kluby: turystyczno-krajoznawczy, wodny, fotograficzny oraz klub honorowych dawców krwi. Harcerze brali udział w konkursach i olimpiadach, m.in. w Olimpiadzie Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym, Olimpiadzie Wiedzy Technicznej, organizowali spotkania z piosenką harcerską i rajdową, „Harcerskie Andrzejki”. Harcerze uczestniczyli w akcji honorowego krwiodawstwa – w roku szkolnym 1980/81 oddali łącznie 8 litrów krwi. Prowadzili zbiórkę surowców wtórnych - makulatury i złomu żelaza. W ramach zespołu Harcerskiego Pogotowia Zimowego opiekowali się osobami starszymi i niepełnosprawnymi.

Po wprowadzeniu stanu wojennego organizacja znalazła się w sytuacji kryzysowej – zmalała wyraźnie liczba harcerzy - z 300 do 32 osób. Przełomowy okazał się rok 1983. Harcerstwo z wolna odradzało się, nie sprzyjających warunków lokalowych – w szkole nie było miejsca na zorganizowanie harcówki. Brakowało mundurów - bo nie było ich w Składnicy Harcerskiej.  Działalność ZHP była jednak coraz bardziej dostrzegalna w szkole. Wprowadzono dni mundurowe – czwartki. Regularnie odbywały się zbiórki.  W 1983 roku cztery 10 - osobowe drużyny uczestniczyły w rajdzie „Szlakiem zwycięstwa” po Roztoczu, zdobywając I i dwa II miejsca. Zorganizowano dwudniowy biwak w Malicach (podczas którego harcerze pomagali rolnikom przy zbieraniu stonki ziemniaczanej). Harcerze przygotowali uroczystość w rocznicę bitwy partyzanckiej na Porytowym Wzgórzu.

Działalność harcerzy wychodziła poza teren szkoły – grupa 19 harcerzy pracowała w środowiskowej drużynie przy Spółdzielni Mieszkaniowej, a jedna z drużyn zaopiekowała się dwojgiem starszych ludzi, mieszkających przy ul. Kilińskiego.

Harcerze uczestniczyli w capstrzyku z okazji 43 rocznicy napaści Niemiec hitlerowskich na Polskę, pełnili warty honorowe przy Grobie Nieznanego Żołnierza z okazji 152 rocznicy Powstania Listopadowego, otaczali całoroczną opieką pomniki pamięci narodowej.

W 1985 roku szczep harcerski składał się z czterech drużyn i skupiał ok. 200 osób. Harcerze otrzymali wreszcie pomieszczenie w szkole
i w czynie społecznym urządzili harcówkę. W ciągu następnych lat harcerze byli organizatorami i uczestnikami wielu przedsięwzięć w szkole, w tym:

u uroczystych zbiórek poświęconych patronowi szczepu B. Krawczykowi,

u rajdów: „Szlakami zwycięstwa” - w maju 1988 roku i 1989 roku; „Poznajemy Ziemię Hrubieszowską” - 17-18 czerwca 1988 roku
w Starosielu,

u IV Polowej Zbiórki Harcerzy Starszych w Majdanie Sopockim
w 1989 roku,

u biwaku filozoficznego,

u obchodów 70-lecia odzyskania Niepodległości.

Po przerwie w działalności w latach dziewięćdziesiątych organizacja harcerska została reaktywowana w roku szkolnym 2001/2002 celem nawiązania do chlubnych tradycji szkoły. W zupełnie nowych warunkach, w nadziei, że idee ruchu harcerskiego, odnowionego po okresie PRL ożyją i skoncentrują w organizacji aktywną młodzież. Okazało się jednak, niestety, że ani ideały harcerskie, ani przynależność do organizacji nie są dziś szczytem marzeń młodzieży. Odradzał się powoli, a w 2003 roku w obydwu drużynach: męskiej i żeńskiej pracowało tylko19 harcerzy; w związku z czym większość działań wykonywano wspólnie. Harcerze i harcerki uczyli się zagadnień związanych z musztrą i szkolili z zakresu terenoznawstwa. Przed 1 listopada porządkowali groby na cmentarzu wojskowym. Odbywali zajęcia ze strzelectwa sportowego i broni pneumatycznej oraz naukę pływania na desce windsurfingowej.

Szczególnie obfity w sukcesy okazał się rok szkolny 2002/2003, kiedy to harcerze zdobyli IV miejsce w zawodach drużyn ratowniczych z pierwszej pomocy; III miejsce w Wojewódzkim Konkursie Wiedzy Obronnej i Ochrony Ludności oraz II miejsce w Rejonowych Mistrzostwach Udzielenia Pierwszej Pomocy. Ponadto przeprowadzili zbiórkę pieniędzy w ramach akcji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy; w ramach wolontariatu zorganizowali zbiórkę żywności i odzieży na rzecz Stowarzyszenia „Kres”, które niesie pomoc osobom bezdomnym i samotnym matkom – pomagając dzieciom w nauce i odrabianiu lekcji. Nawiązano współpracę z placówką Straży Granicznej w Skryhiczynie. Zorganizowano biwak nad zalewem Husynne i wycieczkę do Zakopanego.

W 2007 roku, ze względu na brak zainteresowania ze strony młodzieży, działalność ZHP w szkole została zakończona.

Opiekunowie organizacji harcerskiej: I. Skrobiszewska, J. Chróściewicz; A. Wiatrowski, D. Skrzypówna, D. Świech, W. Świstowski, H. Gardziel, H. Wojtiuk, Z. Gierbienis, A. Mazur, J. Chybowska, Z. Krawczuk, J. Mazur, R. Harpeniuk, D. Sędłak.

Polski Czerwony Krzyż

Organizacja odrodzona w roku szkolnym 1944/1945. Swoją działalnością w ostatnim roku działań II wojny światowej obejmowała przede wszystkim akcje doraźne, takie jak zbiórka pościeli i bielizny osobistej dla szpitala wojennego, organizowanie imprez, z których dochody przeznaczono na pomoc materialną dla uboższych uczniów, zbiórka zabawek dla przedszkola czy udzielenie pomocy finansowej biednej rodzinie z Hrubieszowa.

Członkowie PCK otoczyli we współpracy z PKPS i Zarządem PCK opieką osoby starsze i samotne na terenie miasta, przejęli pieczę nad porządkowaniem grobów zmarłych nauczycieli; regularnie brali udział w kwestach ulicznych (m.in. „Czerwonokrzyska gwiazdka”; „Pomoc Azji”) oraz dochodowych imprezach przeprowadzanych na terenie szkoły – m.in. dyskoteka, z której dochód przeznaczono na potrzeby dzieci niewidomych.

Kwoty pochodzące ze składek członkowskich i ze sprzedaży kalendarzyków przekazywano niejednokrotnie na rzecz potrzebujących: dla powodzian w 1982 roku; na budowę Centrum Zdrowia Dziecka w 1983 roku; na budowę Sanatorium Dzieci Zamojszczyzny w Krasnobrodzie w 1988 roku; na rzecz Fundacji „Serce – na pomoc chorym i potrzebującym dzieciom”. Pieniądze zebrane w roku szkolnym 2006/2007 w ramach akcji „Góra Grosza” przekazano na konto Fundacji Osób Niewidomych.
W ramach prowadzonej w gimnazjum akcji „Gwiazdka dzieciom” młodzież przygotowywała paczki dla dzieci z ubogich rodzin; a efektem „Czerwonokrzyskiej gwiazdki” była zbiórka zabawek, słodyczy i książek oraz pieniędzy na rzecz Specjalnego Ośrodka Szkolno -Wychowawczego im. Zofii Sękowskiej w Hrubieszowie. Młodzież czerwonokrzyska uczestniczyła też w corocznej akcji organizowanej przez Polskie Radio Lublin: „Pomóż Dzieciom Przetrwać Zimę”, podczas której prowadzono zbiórkę zabawek i żywności, zaś w ramach akcji „...podziel się...” została zorganizowana zbiórka odzieży i obuwia wśród młodzieży i nauczycieli naszej szkoły.

Uczniowie skupieni w PCK uczestniczyli w wielu konkursach i zawodach, w których niejednokrotnie zdobywali wysokie miejsca i nagrody, m.in. II miejsce w eliminacjach okręgowych rejonowych drużyn sanitarnych w 1983 roku; II miejsce drużyny medyczno-sanitarnej w 1985 roku; I miejsce w pisemnych eliminacjach Olimpiady Wiedzy o Zdrowiu na szczeblu wojewódzkim 1986 roku; II miejsce drużyny sanitarnej w eliminacjach okręgowych w 1988 roku; I miejsce w Olimpiadzie Wiedzy o Zdrowiu na zawodach międzyszkolnych w Hrubieszowie, a II miejsce w klasyfikacji drużynowej w województwie; I miejsce w indywidualnej w 1989 roku; IV miejsce szkolnej drużyny sanitarnej w eliminacjach szkół średnich w 1989 roku; II miejsce w zawodach drużyn medyczno-sanitarnych 1990 roku; II miejsce w etapie rejonowym Olimpiady „Promocja Zdrowego Stylu Życia” w 2002 roku (reprezentacja gimnazjum);
II miejsce w etapie rejonowym w 2005 roku w Ogólnopolskiej Olimpiadzie Promocji Zdrowego Stylu Życia PCK (reprezentacja liceum).

Konkursy organizowano również w ramach szkolnej organizacji PCK – m.in.: „Walka z alkoholem i nikotyną” w 1983 roku, czy konkurs: ”Młodość-trzeźwość” w 1985 roku.

SK PCK zajmowało się również działalnością propagującą problematykę zdrowotną w środowisku: w przedszkolu przy ul. 22 Lipca w 1988 roku zorganizowano klub „Wiewiórka”; w 2001 r. młodzież zorganizowała akademię z okazji Dnia Służby Zdrowia; uczestniczyła w obchodach Światowego Dnia Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca oraz w obchodach Dni Honorowego Dawcy Krwi w 2005 roku. Upowszechnianiu oświaty zdrowotnej służyła również gazetka ścienna PCK na korytarzu szkolnym; zaś w ramach współpracy z higienistką szkolną realizowano tematykę wychowania zdrowotnego, dotyczącą walki z nałogami i chorobami społecznymi, higieny osobistej, psychicznej, przygotowania do życia w rodzinie.

Nie zapominano o pomocy dla potrzebujących we własnej szkole: rozprowadzano paczki żywnościowe wśród najuboższych uczniów (ufundowane przez Zarząd Rejonowy PCK), przekazano pieniądze dla uczennic SK PCK wyróżniających się w nauce, sfinansowano wakacyjny wyjazdu na Mazury jednej z uczennic.

Liczba członków PCK była najwyższa w latach: 1989 - 377 osób
i w 1990 – 488. Spadkowi uległa po okresie krótkotrwałej przerwy w działalności w końcu lat 90. Po reaktywacji organizacji w 2001 roku nie zdołano dotychczas odbudować osiągnąć tak imponującego stanu liczebnego.

SK PCK rozwijało swoją działalność pod opieką: Eugenii Perczyńskiej, Heleny Kurkowskiej, Marii Nemetti; Teresy Solak; Czesławy Semczuk (gimnazjum) i Anny Pękowskiej (liceum), Beaty Tomaszczuk-Hawryluk (gimnazjum) i Barbary Brzezickiej[124].

Liga Ochrony Przyrody

To jedna z najaktywniej działających w szkole organizacji.  Działała w ramach sekcji: propagandowej, artystycznej, naukowej i ornitologicznej.

Członkowie LOP przygotowywali i wygłaszali referaty, pogadanki, np.:

     - w każdej klasie o dokarmianiu ptaków zimą (w 1985 roku),

     - odczyt „Nowe gatunki roślin chronionych”,

     - prelekcja z przeźroczami „Ptaki barwne i chronione w Polsce”,

     - prelekcję z przeźroczami „Parki krajobrazowe Polski”,

     - odczyt „Metody badań ornitologicznych”.

Czterech członków Koła wyjechało na obóz przyrodniczy nad Jezioro Krasne w 1990 roku.

Organizowano szkolne konkursy propagujące idee organizacji:

     - Ogólnoszkolny Konkurs Ochrony Przyrody zakończony finałem połączonym z wieczorem poezji: „Przyroda w utworach poetów hrubieszowskich” 1984.

     - Konkurs Wiedzy Przyrodniczej.

     - Konkurs – Ochrona Środowiska w Polsce i na Świecie – w I etapie uczestnictwo wszystkich klas LO; III etap – finał z nagrodami w auli szkolnej.

Członkowie LOP uczestniczyli w konkursach i olimpiadach ogólnopolskich:

     - przygotowywano tematy prac olimpijskich z zagadnień ochrony przyrody i środowiska,

     - wykonano prace indywidualne uczniów, którzy zgłosili się do Ogólnopolskiego Konkursu „Eko-Planeta”.

Przeprowadzono akcje na rzecz środowiska:

     - dokarmianie zwierząt w okresie zimy (indywidualne i grupowe),

     - pomoc bezbronnym zwierzętom (psy, koty – indywidualnie),

     - zawieszanie budek lęgowych wiosną,

     - wycieczki w okolice Hrubieszowa podczas których uczniowie obserwowali chronione gatunki roślin wodnych i roślin wiosennych,

     - wycieczki do oczyszczalni ścieków w Hrubieszowie,

     - wycieczka do ujęcia wody w Dębince,

     - wycieczki do Roztoczańskiego Parku Narodowego,

     - wycieczka: Hrubieszów - Zamość - Zwierzyniec - Górecko Kościelne,

     - inwentaryzacja ptaków w okresie jesienno-zimowym w dolinie Bugu,

     - prowadzenie badań do Polskiego Atlasu Ornitologicznego,

     - organizowanie kwest na rzecz Funduszu Ochrony Zwierząt.

W miarę upływu czasu, pojawiły się nowe zagadnienia do pracy koła:

u ekonomiczne i społeczne aspekty związku między człowiekiem a środowiskiem,

u zasoby odnawialne i nieodnawialne,

u zagrożenia cywilizacyjne związane z energetyką konwencjonalną i jądrową,

u odnawialnych źródeł energii,

u sposoby ochrony różnorodności biologicznej,

u zagrożenia wynikające z intensyfikacji produkcji rolnej,

u problemy bezpieczeństwa biologicznego,

u inżynieria genetyczna,

u problemy polskiej polityki ekologicznej państwa.

 Liczba członków LOP,  sięgała nawet 632 osób w 1980 roku  (średnio było ich 200 – 360). Niewątpliwie największe zasługi należy przypisać tutaj nauczycielom, którzy swoją pasją potrafili zarazić młodzież, starali się emocjonalnie zaangażować ją
w problemy ochrony przyrody i zachęcić do efektywnej pracy, tak na rzecz środowiska, jak również do udziału w licznych konkursach i olimpiadach. Ich praca przynosiła wymierne efekty w postaci wysokich miejsc zajmowanych na szczeblu wojewódzkim i centralnym[125].

Opiekunowie: Mirosław Wachowski, Anna Michalczuk

Młodzieżowe Koło
Towarzystwa Regionalnego Hrubieszowskiego

Powstało w 1965 roku. Propagowało zagadnienia  regionalne, nawiązując do postaci założyciela Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego, patrona szkoły – Stanisława Staszica i współdziałając z Zarządem Miejskim Towarzystwa Regionalnego Hrubieszowskiego. Koło działało w ramach sekcji: numizmatycznej, archiwalnej, archeologicznej i etnograficznej. Starając się poznać bogatą i nie zawsze znaną przeszłość regionu. Najciekawsze prace koła dotyczyły:

u upamiętnienia znanego regionalisty Antoniego Wiatrowskiego,

u inwentaryzacji cmentarza,

u parków krajobrazowo-pałacowych wschodniej Zamojszczyzny,

u mordów dokonanych w czasie II wojny światowej w Gozdowie
i na Sławęcinie.

Członkowie MK TRH prowadzili również działalność o charakterze wystawowym i kronikarskim, organizując wystawy:

u „Stanisław Staszic – patron szkoły”,

u „15-lecie Koła Regionalnego TRH”,

u „Projekty herbów mojej miejscowości”,

u „Miejscowości odznaczone Krzyżem Grunwaldu”,

u „Stanisław Buczyński – poeta ludowy”.

Uczestniczyli w konkursach, olimpiadach przedmiotowych i sesjach naukowych:

u w sesji archeologicznej w HDK w 1988 roku,

u II miejsce po eliminacjach rejonowych w konkursie: „Zamość
i Zamojszczyzna” w 1988 r.,

u I miejsce w XII edycji Turnieju Wiedzy o Zamościu i Zamojszczyźnie – Puchar Przechodni Kuratora Oświaty i Wychowania w Zamościu w 1990 roku,

u czterech finalistów Centralnej Olimpiady Geograficznej w latach 1984 - 1986[126]

Koło mogło się pochwalić bogatą dokumentacją w postaci kroniki i albumu regionalnego.

Współpracowało też z instytucjami realizującymi zagadnienia regionalne: Muzeum Ziemi Hrubieszowskiej, Hrubieszowskim Domem Kultury. W 1990 roku MK TRH obchodziło 25-lecie działalności.

Opiekunem Koła przez cały okres był Zygmunt Drewnik[127].

Szkolne Koło Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego

Za pierwowzór organizacji można uznać istniejące od drugiej połowy lat 40. Kółko Krajoznawcze utworzone przez prof. Antoniego Wiatrowskiego. Jego założenia programowe sprowadzały się do: poznawania walorów turystycznych i historycznych regionu poprzez organizowanie wycieczek, wygłaszania - podczas urządzanych 2 razy w miesiącu zebrań  - referatów o tematyce krajoznawczej oraz gromadzenia eksponatów sztuki ludowej.

SK PTTK skupiało miłośników ziemi hrubieszowskiej. Jego działalność stanowiła tym samym uzupełnienie działań MK TRH. W ramach organizacji działały sekcje turystyki kwalifikowanej turystyki pieszej
i ochrony zabytków.

O aktywności członków świadczyły przedsięwzięcia i imprezy o charakterze turystyczno-krajoznawczym:

u rajdy organizowane z okazji rocznic państwowych, m.in. XII rajd „Szlakiem Walk Partyzantów”,

u wystawy tematyczne w holu szkoły,

u wycieczki w okolice Hrubieszowa, m.in. udział w rajdzie jesiennym po Ziemi Hrubieszowskiej pod hasłem: „PTTK w 50. rocznicę Polskiego Września” - trzy grupy, 35 uczniów; trasa: Sławęcin-Wolica-Brodzica-Tatarska Góra-Las Safarowszczyzna,

u biesiady klubowe, wieczornice tematyczne, konkursy dotyczące Roztoczańskiego Parku Narodowego, rezerwatów i pomników przyrody Ziemi Hrubieszowskiej,

u wycieczka archeologiczna do Masłomęcza;

u wycieczka po Zamojszczyźnie,

u uczestnictwo w zlotach i turniejach.

W 1988 roku 48 członków ukończyło kurs na młodzieżowych organizatorów ruchu turystycznego.

Członkowi koła byli autorami referatów wygłaszanych podczas spotkań:

u Architektura i piśmiennictwo Hrubieszowa,

u Zbrojna walka z okupantem,

u 300 rocznica odsieczy wiedeńskiej.

Członkowie SK PTTK swoją aktywność potwierdzili osiągnięciami o zasięgu ogólnokrajowym, m.in zajęli:

u V miejsce w XI Turnieju Turystyczno-Krajoznawczym w 1983 roku,

u I miejsce za Kronikę Klubu - 1983 roku,

u nagrodę dla opiekuna z okazji Międzynarodowego Dnia Działacza Turysty w 1983 roku,

u pamiątkowe medale dla szkoły i opiekuna za dorobek w kampanii „Polska naszych dni” w 1983 roku,

u puchar „Dla najlepszej drużyny” w I Ogólnopolskim Rajdzie rowerowym po Roztoczu w 1990 roku.

Członkowie klubu uczestniczyli w Olimpiadzie Geograficznej, zajmując wysokie miejsca podczas eliminacji na szczeblu centralnym[128].

Opiekunem SK PTTK był Zygmunt Drewnik[129].

 Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej

Szkolne Koło Przyjaciół ZSRR, nazywane również Towarzystwem Przyjaźni ze Związkiem Radzieckim działało w szkole od około połowy lat 50.[130] Za podstawowy cel organizacja stawiała: pogłębianie przyjaźni i umacnianie więzi z bratnimi narodami Związku Radzieckiego. Zadanie programowe realizowano przede wszystkim poprzez: wygłaszanie referatów, urządzanie akademii i wieczorków świetlicowych, redagowanie gazetek
i fotogazetek poświęconych rocznicom: powstania Armii Czerwonej, wybuchu Rewolucji Październikowej, obchodów Dni Leninowskich. Uroczystościom towarzyszyło z reguły składanie wieńców na grobach żołnierzy radzieckich. Członkowie TPPR prowadzili korespondencję z młodzieżą z ZSRR, nawiązali m.in. kontakt z uczniami z Włodzimierza Wołyńskiego. W szkole kolportowano prasę radziecką. Członkowie organizacji uczestniczyli w przygotowywaniu środowiskowego Festiwalu Piosenki Radzieckiej oraz brali udział w Konkursie Piosenki Radzieckiej. Młodzież rokrocznie uczestniczyła w festiwalu filmów radzieckich – projekcje odbywały się w kinie „Plon”.

Organizowano pogadanki, których tematyka miała na celu przybliżenie osiągnięć nauki radzieckiej, np.: „Dzień kosmonautyki”, czy kształtowanie idei współpracy polsko-radzieckiej (rocznica zawarcia układu
o współpracy i wzajemnej pomocy). Propagowano konkursy, które miały przybliżyć uczniom sztandarowe postaci ZSRR - przeprowadzono m.in. quiz na temat życia i działalności Lenina. W ramach obchodów Miesiąca Pogłębiania Przyjaźni Polsko-Radzieckiej dekorowano klasy oraz świetlicę i przygotowano akademię, która była prezentowana w różnych zakładach pracy na terenie miasta; zorganizowano też wystawę i stoisko książek radzieckich.

Pracę Towarzystwa oceniano w sprawozdaniach jako rytmiczną i dość aktywną. Początkowo było organizacją masową: w latach 50. i 60. należeli do niej wszyscy uczniowie szkoły. W kolejnych latach liczba członków systematycznie malała – w roku 1986 organizacja skupiała 120 członków, a w 1989 roku już tylko 55. W roku szkolnym 1989/1990 SK TPPR przestało istnieć[131].

Opiekunami SK TPPR byli nauczyciele języka rosyjskiego, kolejno: p. Szuwarska, O. Pielach, K. Hapoń, H. Wojtiuk, W. Iwanowicz
i L. Siudyka[132].

Szkolna Kasa Oszczędności

Celem organizacji było propagowanie oszczędzania. Wysiłki skierowane były na objęcie akcją wszystkich uczniów i grona pedagogicznego. Od września 1959 r. w szkole funkcjonowała Agencja Polskiej Kasy Oszczędności. I tak w początkach lat 60. w ramach SKO oszczędzała cała młodzież naszej szkoły (stuprocentowe oszczędzanie zanotowano w styczniu, lutym i marcu 1960 roku) - 98 % uczniów i 80 % nauczycieli posiadało książeczki PKO. Stan oszczędności 1 kwietnia 1960 roku wynosił 77 382 zł, a do 23 czerwca 1960 roku zaoszczędzono łącznie 120 257 zł. Stuprocentowy stan oszczędzania starano się utrzymać – z dużym powodzeniem w kolejnych latach. SKO brało udział w konkursie „Szlakiem oszczędnych”. Prowadzono również zbiórkę makulatury książkowej
w związku z apelem Kuratorium Lubelskiego. SKO prowadziło działalność w szkole do lat 80. XX wieku.

Opiekę nad kołem sprawowały m. in.: J. Charkowska i E. Duławska[133].

Spółdzielnia Uczniowska

Początki spółdzielczości sięgają lat 40., kiedy założono Spółdzielnię Uczniowską „Promień”. Plany pracy zakładały:

û zrzeszenie większej ilości uczniów dla celów gospodarczych,

û zapoznanie członków z ustrojem demokratycznym spółdzielczości,

û kontynuowanie zagadnień kulturalno-oświatowych w zakresie spółdzielczości,

û działalność oświatowo-wychowawczą,

û umożliwienie młodzieży nabycia po cenach najniższych materiałów piśmiennych i przyborów do nauki i zabezpieczenie jej przed wyzyskiem.

Działalność spółdzielni rozwijała się ze zmiennym powodzeniem – dobre funkcjonowanie zależało bowiem od ilości towarów. Dochodziły do tego trudne warunki lokalowe szkoły - brakowało pomieszczenia na magazyn.

Prawdziwe problemy pojawiły się w okresie kryzysu gospodarczego początku lat 80. Mimo iż dzięki staraniom ówczesnego opiekuna
W. Świstowskiego udało się wreszcie pozyskać odpowiednie pomieszczenia i spółdzielnia pracowała jak nigdy dotąd, to jednak ilość towarów nie zawsze zaspokajała potrzeby klientów. Były czasy, kiedy prowadzono jedynie sporadycznie sprzedaż bułek i napojów podczas szkolnych zabaw choinkowych; systematycznie prowadzono tylko sprzedaż tarcz szkolnych.

Sytuacja uległa pewnej poprawie w drugiej połowie lat 80. – w sprzedaży pojawiały się, aczkolwiek nieregularnie, deficytowe: wędlina oraz słodycze.

Realizując założenia programowe członkowie spółdzielni organizowali również uroczystości szkolne, m.in. akademię na temat: „100 lat ruchu robotniczego”. Brali udział w imprezie organizowanej przez szkołę na rzecz WSS w Zamościu oraz w Zgromadzeniu WSS. Część dochodów przekazywano na Fundusz Rozbudowy Szkoły.

    Kolejni opiekunowie: p. Janik, J. Janicki, J. Jopyk,
W. Świstowski.

Ochotniczy Hufiec Pracy

W ramach organizacji działały hufce klasowe OHP.

Członkowie OHP wykonywali prace na rzecz szkoły, środowiska
i różnych zakładów pracy, m.in.: Spółdzielni Ogrodniczo - Pszczelarskiej w Hrubieszowie pracowali przy przetwórstwie owoców i warzyw, Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej przy pielęgnowaniu zieleni, w ramach współpracy z Państwowym Konserwatorem Zabytków przy dworku du Chateau, oraz przy wykopaliskowych pracach archeologicznych prowadzonych w Masłomęczu przez pracowników naukowych
i studentów Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Podczas wakacji wyjeżdżali na obozy organizowane na terenie całego kraju, m.in. w Płocku, Grajewie oraz za granicą w NRD, Czechosłowacji, Bułgarii
i na Węgrzech.

Członkowie OHP systematycznie uczestniczyli w pracach polowych w ramach akcji „Zbieramy płody jesieni”. Część zarobionych pieniędzy młodzież przeznaczała na różne szczytne cele, wpłacając kwoty na przykład na rzecz: Centrum Zdrowia Dziecka, pomoc ofiarom powodzi w 1982 roku czy na Fundusz Rozbudowy Szkoły.

Organizacja była jedną z prężniej działających w szkole. Nawet w sytuacji kryzysowej, po wprowadzeniu stanu wojennego, najlepiej spośród organizacji szkolnych działał wtedy OHP.

Działalność przekładała się na konkretne osiągnięcia:

     - I miejsce we współzawodnictwie wojewódzkim Szkolnych Komend OHP w 1983 roku,

     - odznaczenie uczennicy Małgorzaty Najczuk brązową odznaką OHP podczas Centralnej Inauguracji „OHP '83” w Ustce,

     - I miejsce w konkursie na najlepszy hufiec pracy w akcji „Lato OHP'87”,

     - I miejsce za najlepszą kronikę wakacyjną w 1988 roku,

     - wyróżnienie w konkursie kronik „XXX lat OHP” w Komendzie Głównej w Warszawie w1988 roku.

Efekty pracy OHP prezentowała wystawa szkolna z okazji akcji „25 lat OHP” w 1983 roku oraz wystawa dorobku pracy z okazji XXX-lecia OHP w 1988 roku.

W roku szkolnym 1989/1990 organizacja OHP została rozwiązana.

Opiekunowie: Irena Skrobiszewska (SP), Eugeniusz Głąb (SP), Stanisław Kopczyński, Zygmunt Drewnik[134].

Klub Europejski

Najmłodsza organizacja, która rozpoczęła swoją działalność w roku szkolnego 2003/2004. Jej podstawowym celem jest zaznajomienie
z problemami integracji europejskiej, integracji Polski z Unią Europejską, zapoznanie z prawami i obowiązkami naszego kraju w UE.

Klub współpracuje z Urzędem Komitetu Integracji Europejskiej w Warszawie i Regionalnym Centrum Integracji w Zamościu, skąd otrzymuje dokumenty, broszury, płyty CD.

Działalność klubu koncentruje się na zapoznawaniu się z tematyką UE (praca w zespołach nad wybranymi zagadnieniami na temat rozwoju idei europejskiej w związku z 50-leciem traktatów rzymskich oraz instytucji UE).

Przeprowadzono Szkolny Konkurs Wiedzy o UE - zwycięzca reprezentował w nagrodę szkołę na Wojewódzkim Zjeździe Szkolnych Klubów Europejskich w Lublinie.

Reprezentanci klubu uczestniczyli w VI Regionalnym Spotkaniu Szkolnych Klubów Europejskich w Lublinie w 2006 i 2007 roku w spotkaniu europejskim w gmachu Giełdy w Warszawie w październiku 2006 roku.

Mimo krótkiego okresu istnienia i niewielkiej liczby członków (ok. 60 osób) praca nabiera tempa.

Opiekunowie: Janusz Woźnica, Krystian Metyk; Edyta Wolańczuk[135].

Rozdział opracowała: Agnieszka (Pyc) Jamroż

absolwentka 1986 r.

Dr A. Jamroż – ukończyła historię na Uniwersytecie Marii Curie – Skłodowskiej
w Lublinie oraz indywidualne studia doktoranckie w zakresie historii najnowszej (2004 r.); nauczyciel w Liceum Ogólnokształcącym im. ks. S. Staszica od 1996 roku